Kürşad Derinkuyu-TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
1 Haziran 2016’da devreve giren Yerli Gün Öncesi Piyasası yazılımımız, akademinin de ilgisini çekmiş Yöneylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği 36. Ulusal Kongresi’nde 2016 yılının en iyi optimizasyon uygulaması ödülünü kazanmıştı. Ayrıca, geliştirilen yazılımımıza Pakistan’ın da kullanmak için yoğun ilgi gösterdiği gelen yeni haberler arasındadır.*
Yerli Gün Öncesi Piyasası yazılımının başarılı bir şekilde devreye alınmasından sonra Gün Öncesi Piyasasının ikinci fazı olarak yeni teklif tiplerinin geliştirilmesi (yapısal genişleme) çalışmalarına EPİAŞ bünyesinde başlandı.
Gün Öncesi Piyasasının ikinci fazı ile Ülkemiz elektrik santrallerinin ve talep tarafının ihtiyaçlarını teknik olarak daha iyi karşılayan yeni teklif tiplerinin geliştirilerek Gün Öncesi Piyasası yazılımında yer alması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda piyasa katılımcılarının da görüşlerine başvurularak, portföylerinde yer alan santrallerinin ve talep tarafının teknik anlamda ihtiyaç duyduğu Gün Öncesi Piyasası yeni teklif tipleri önerileri Aralık ayında toplandı.
Piyasa katılımcılarına ek olarak Bakanlık, EPDK ve EPİAŞ’taki uzmanların görüşleri de alındı. Bu görüşmelerde pek çok fikir ortaya sunuldu. Bunlar arasında 4 tanesinin baskın olduğunu söyleyebiliriz:
• Blok Teklif Asgari Uzunluğu: Halihazırda 4 saat olan minumum blok teklif uzunluğunun kısaltılması.
• Bağlı Blok Teklif Sayısı: Şu anda 3 blok teklif birbirlerine bağlanabiliyarken bu sayının arttırılması.
• Profil Blok Teklif: Mevcutta her saat için eşit miktar olan teklif yapısının her saatte farklı olabilecek şekilde değiştirilebilmesi.
• Esnek Blok Teklif: Sadece esnek teklif için geçerli olan zaman esnekliğinin blok teklifler için de tanımlanması.
Nispeten daha hızlı yapılabilecek ilk iki öneri öncelikle incelemeye alındı. Minumum blok teklif uzunluğunun kısaltılabilmesi ve bağlı blok teklif sayılarının artırılabilmesi için Gün Öncesi Piyasası yazılımı elden geçirildi ve stres testlerine tabi tutuldu. Sonuçta bu testlerden de başarı ile geçen yazılımımız, EPDK’nın ilgili mevzuat düzenlemelerini yapması halinde hazır hale gelmiş oldu.
Diğer yandan piyasa katılımcılarının işlerini kolaylaştıracağını düşündüğümüz bu iki teklif çeşidini, profil blok ve esnek blok, yakından tanımakta fayda var.
Bilindiği üzere blok teklif birden fazla ardışık saat için geçerli, kapsadığı zaman dilimi için ortalama fiyat ve miktar bilgilerini içeren bir teklif çeşididir. Ancak, halihazırda miktar bilgisi kapsadığı bütün saatler için aynı olacak şekilde kabul edilmektedir. Profil Blok ile kasdedilen ise, ilgili istenen ağırlıklı ortalamalı fiyat için kapsadığı ardışık saatlerde miktarı değişebilen teklif çeşididir.
Şekil 1’de 4 adet Profil Blok örneği görülmektedir. Profil Blok tekliflerin kapsadığı saatlerin miktarları artan veya azalan şeklinde olabileceği gibi hem artıp hem azalabilirler. Yahut bu miktarlar tamamen karışık bir sırada da verilebilir. Profil Blok uygulayan enerji borsalarında bu türlerden bazılarına izin verilmektedir. Bizde hangilerinin olanaklı olacağı EPDK’nın bu konuda vereceği karardan sonra belli olacaktır.
Profil Bloklar, özellikle üretime geçen veya üretimini durdurmak isteyen elektrik santrallerinin zamana ihtiyaç duymaları halinde bu hareketlerini kademeli bir şekilde yapabilmelerine olanak tanımaktadır. Tam üretim anında dahi olası üretim azalışları bu teklifler sayesinde absorbe edilebilecektir. Ayrıca teklifler halihazırda portföy bazlı verilebildiği için hem üreticiler hem de tüketiciler kendi profillerine daha uygun teklifler üretebileceklerdir.
Diğer öneri olarak önümüze gelen Esnek Blok teklifi ise blok tekliflerin tıpki esnek teklifler gibi farklı saatlerde kabul edilebilmelerinin yolunu açmaktadır. Şekil 2’de en genel haliyle Esnek Blok teklif örneği verilmektedir. Bu örnekte 6 saatlik bir bloğun, en erken saat 3’te başlayıp en geç saat 18’de bitmesi istenmektedir. Örnekteki Esnek Blok ise bu isteğe uygun şekilde saat 5’te başlayacak şekilde kabul edilmiştir.
Esnek Bloklar, bunu uygulayan bütün enerji borsalarında zaman aralığı ve blok uzunluğu kısıtlarına tabidirler. Örneğin bizdeki şu anki esnek teklif 24 saat zaman aralığı ve 1 saat blok uzunluğu kısıtına tabiidir. Geliştirmelerde sadece zaman aralığı belli bir dereceye kadar daraltılabilir hale getirilebileceği gibi, sadece blok uzunluğu arttırılabilir. Ayrıca diğer borsalardan farklı olarak, tıpkı Profil Blok’ta olduğu gibi miktarlar değişken hale de getirilebilir. Bütün bunların tamamı yapıldığında ise Esnek Blok teklifi, diğer teklif türlerini kapsar hale dönüşür.
Esnek Blok teklifi özellikle sadece yüksek piyasa takas fiyatının olduğu saatlerde çalışmak isteyen elektrik santralleri için önem arz etmektedir. Mesela rezervuar kapasitesi düşük ya da yakıt maliyeti yüksek santraller gibi. Aynı zamanda fiyatların aşırı yükselmesi halinde tgün üketimine ara vermek isteyecek talep tarafının da işine yarayacağı düşünülmektedir.
EPİAŞ’ın Yerli GÖP projesi grubu, bu teklif tipleri için çalışmalarına devam etmektedir. Haziran 2017’de test ortamına geçmeyi planlamakta ve Eylül 2017’de ise EPDK’nın onay vermesi halinde devreye almayı hedeflemektedir.
*”Bu yazı Enerji Panorama dergisinin Nisan 2017 tarihli sayısı için özel hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Türkiye Enerji Vakfı’na aittir. Tekrar yayınlanması halinde kaynak gösterilerek bu sayfaya aktif bağlantı sağlanması zorunludur.”
[…] Haberin Devamı blok için teklif Türkiye Enerji Vakfı […]