Kürşad Derinkuyu
EPİAŞ Danışmanı
Bağımsız bir piyasa işletmecisi olarak EPİAŞ’ın Mart 2015’de kurulup, Eylül 2015’de lisansını alması, enerji piyasalarında yeni bir dönemi başlatmış oldu. Enerji piyasaları arasında artık organize bir yapıya kavuşmuş elektrik piyasaları ise hali hazırda EPİAŞ’ın da ilk işletme görevini üstlendiği piyasa olmuştur. Bu vesile ile elektrik piyasalarının gelişimini ve bu süreçte edinilen deneyimleri hatırlamakta gelecek adımlarımızı doğru atabilmek adına fayda olduğunu düşünüyoruz.*
Rekabetçi enerji piyasalarına sahip olunması gerektiği görüşünü destekler şekilde 2001 yılında Elektrik Piyasası Kanunu ile reform sürecini başlatmış olan ülkemiz, 2013 yılında çıkan yeni kanun ile güçlü bir piyasa oluşturulması sürecini hızlandırmıştır. 2003’de ilgili tebliğin yayınlanması ile yolculuğuna başlayan elektrik piyasaları günümüze kadar dört temel dönem geçirmiştir: Piyasa Öncesi Dönem (Mart, 2003-Ağustos, 2006), Üçlü Fiyat Dönemi (Ağustos, 2006-Aralık, 2009), Gün Öncesi Planlama (Aralık,2009- Aralık 2011) ve Gün Öncesi Piyasası (Aralık, 2011- günümüz). Her bir dönem sırasında meydana gelen aksaklıklar ve bu süreçte elde edilen deneyimler, bir sonrakinin inşasında rol oynadı ve sistem giderek daha sağlıklı hale getirildi. Ülkemizde 1 Aralık 2011’den itibaren arz ve talebin kendi fiyat ve miktarlarını belirleyebildikleri gün öncesi elektrik piyasaları çalıştırılmaktadır.
Elektrik diğer metalardan farklı olarak kendine has bazı özellikler barındırır. En temel iki özellik; elektriğin depolanamaması ve arz ve talebin gerçek zamanlı dengelenmesi mecburiyetidir. Arz-talep dengesinin kurulabilmesi için: Sistem kısıtlarını gözeten, fiziki dengeyi koruyan, ortak bir piyasa aracılığı ile ortak bir fiyatın oluştuğu, dengeleme ve uzlaştırmaya konu sistem işletmecisi (TEİAŞ) ve piyasa işletmecisi (EPİAŞ) gerekmektedir.
Elektrik ticareti yapanlar ihtiyaçlarını uzun vadede ikili antlaşmalar ve vadeli işlemler piyasalarında kontratlar ile karşılayabilirler iken, elektriğin teslim tarihi yaklaştığında spot piyasa devreye girer. Bunlar: Gün Öncesi Piyasası, Gün İçi Piyasası, Dengeleme Güç Piyasası ve Yan Hizmetler Piyasasıdır.
Gün Öncesi Piyasası, her bir piyasa katılımcısının, bir sonraki günün her bir saatine ilişkin olarak alış-satış-fiyat-miktar tekliflerini verdiği, oluşan arz-talep eğrilerinin kesiştirilmesiyle gün öncesi fiyatının belirlendiği piyasadır. Önemi ise burada oluşan fiyat, diğer piyasalar için referans fiyat olarak kabul edilir. Elektrik ilk kez tahmin edilen ihtiyaçlar doğrultusunda dengelenmiş olur ve gerçek zamanlı sistem işletmesini kolaylaştırır.
Gün Öncesinde oluşan problem matematiksel açıdan zor (NP-Hard) bir problemdir. Yapısında; değişik teklif çeşitleri (saatlik, blok, esnek), iletim ve bölge kısıtları vardır. 24 saatin tamamı tek bir probleme dönüşmüştür ve aynı anda çözülmesi gerekmektedir. Ayrıca çözümün hızlı (birkaç dakika içerisinde) yapılması gerekmektedir. Bunun için ileri düzey nevi şahsına münhasır optimizasyon tekniklerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
Elektrik piyasalarının ilk yıllarında basit bir Excel uygulaması yönetimi için yeterli görülmekte ve pek çok hesaplama primitif olarak yapılmaktaydı. Sonrasında karmaşıklaşan sistem için yabancı yazılımlar kullanılmaya başlandı. Mesela gün öncesi planlamanın optimizasyon modülü Brezilyalı PSR’dan ve gün öncesi piyasasının optimizasyon modülü ise Fransız AREVA’dan (şimdi ASTON) temin edilmiştir. O günün koşullarında var olan bilgi ve tecrübe eksikliği bunu zaruri kılmaktaysa da, artık gelinen noktada kendi yazılımımıza geçmek için yeterli deneyim oluşmuştur.
Burada yabancı yazılımlarla yaşanılan ve yaşanılacak olası problemlere değinmekte fayda vardır. Mesela işletme yazılımlarının kapalı olması hem işleyiş mekanizmasına hâkim olunamamasına, hem de senaryo ve analiz testlerinin kısıtlı kalmasına sebep oldu. Ayrıca çözüm kalite ve süresinin kontrol edilememesi de önemli bir problemdi. Yazılımların yabancı kaynaklı oluşu, yaşanan sorunlarda müdahale yavaşlığı, elektrik piyasalarının hızlı değişen ihtiyaçlarına cevap verememesi, geliştirmenin yavaş ve maliyetli olması, yazılım teknolojisinin eskimesi gibi sorunları beraberinde getirdi. Halbuki Batı Avrupa’da benzer yazılımlar son 2 yıl içerisinde 7 kez güncelleme geçirdiler. İlaveten, stratejik düzlemde, diğer ülkelerle piyasa birleştirme / genişletme çalışmalarında üçüncü bir tarafa bağımlılığı ve bilgi güvenliğinin %100 garanti altına alınamaması gibi problemleri ortaya çıkardı. Bu sorunlar göz önüne alındığında, gelişen piyasa koşullarına göre uyumlu hale getirilebilen, kaynak kodlarının piyasa işletmecisine açık olduğu, yerli kaynaklarla üretilmiş daha iyi bir yazılıma, hatta gün öncesi piyasaları özelinde daha uygun bir optimizasyon uygulamasına ihtiyaç olduğu anlaşıldı.
Gelecekte elektrik piyasalarının pek çok yeniliğe konu olması beklenmektedir. Bunlar:
• Zamansal genişleme: Çekirdek Gün öncesi Piyasası olmakla beraber Vadeli İşlemlerin ve Gün İçi Piyasasının birbirleri ile entegrasyonu,
• Mekânsal genişleme: Çevre ülkelerle daha verimli çalışan ortak piyasa yapısının kurulması,
• Yapısal genişleme: Katılımcıların isteklerine paralel daha kapsamlı ürünlerin sunulması,
• Boyutsal genişleme: Diğer enerji piyasalarının (doğalgaz, petrol, gibi) kurulması ve birbirlerine entegre edilmesi.
Bütün bunların ancak bilgi birikimi sağlayabilen bir sistemle mümkün olabileceği aşikardır. Bu yüzden de ilgili yazılımların açık, esnek ve geliştirilebilir olduğu bir mekanizmaya sahip olması gerekmektedir. Halihazırda EPİAŞ pek çok modülünü artık kendi yazılımları üzerinden sürdürmektedir. Ancak elektrik piyasaları yapılanmasının merkezinde bulunan Gün Öncesi Piyasası yazılımı kapalı kaldığı müddetçe ilgili bütün yazılımları birleştirip yekpare çalışan bir sisteme geçmemizin imkanı yoktur.
Bu sorunu çözebilmek adına EPDK, TEİAŞ ve EPİAŞ çalışanları akademisyenler ile birlikte 2012 yılından bu yana konu üzerinde tartışmışlar ve teorik yapıyı kurgulamışlardır. Bu süreçte EPDK’dan İbrahim Etem Erten ve Fatih Teoman Kaya, TEİAŞ’tan Nezir AY ve Fatih Baytugan konuya yakın ilgi göstermişler, Dr. Kürşad Derinkuyu ve Dr. Fehmi Tanrısever ile birlikte yoğun mesai harcamışlardır. Her ne kadar ilk akademik prototip, Dr. Derinkuyu tarafından 2013 Mayıs’ında çalışır hale getirilmiş ve gerçek verilerle yapılan testlerde tam not almış olsa da, PMUM döneminde ticari hale getirebilmek adına denenen pek çok yöntem başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Nitekim yerli yazılım fikri elde çalışır halde bir kod olmasına rağmen, yapılabilirlik konusunda bazı çevreler tarafından şüphe ile karşılanmış, yerine 1989 yapımı halihazırda sadece Zimbabve’nin algoritmik olarak kullandığı bir yabancı yazılım dahi önerilmiştir. Nihayetinde bizi mevcut durumdan dahi geriye götürecek bu fikir kabul görmemiş ve sağduyu galip çıkmıştır.
Sorunun pratik olarak çözümü ancak EPİAŞ’ın kurulması ile mümkün olmuştur. Nitekim, yerli bir Gün Öncesi Piyasası Yazılımı, başta Hasan Hüseyin Savaş olmak üzere EPİAŞ yöneticilerinin de ilk gündem maddelerinden biri olmuştur. Böylelikle gerekli irade, bütçe ve deneyimli insanların bir araya gelmesi ile Yerli Gün Öncesi Piyasası Yazılımı projesi Dr. Kürşad Derinkuyu’nun yürütücülüğünde Ağustos 2015’de resmi olarak başlatılmıştır. Proje çalışanları 10’u tam zamanlı olmak üzere yaklaşık 30 kişilik alanında uzman Optimizasyon-Algoritmalar, Piyasa-Tasarım ve Bilgi Teknolojileri Geliştirme Ekipleri’nden oluşmaktadır. Dr. Derinkuyu’nun gözetiminde optimizasyon alanında Gökhan Ceyhan, Nermin Elif Kurt, Hikmet Bahadır Şahin ve Zeynep Kalkan; Piyasa Tasarım’da Abdullah Korkmaz, Mustafa Yarıcı, Yunus Sezer, Çağrı Zirek ve Hasan Silahtaroğlu; BT’de ise Birol Karatay, Mehmet Yazla, Mert Özbek, İlker Erken ve Orhan Yılmaz değerli ekipleri ile birlikte yoğun bir çalışmanın ardından sağlam ve esnek bir yazılımı gün yüzüne çıkartmışlardır.
Piyasa tasarım ekibi hem yurt dışı örnekleri incelemiş, hem de piyasa katılımcılarının bugüne kadarki isteklerini süzgeçten geçirerek modern bir tasarım ortaya sunmuşlardır. Keza BT Geliiştirme Ekibi ise en son teknolojiyi kullanarak hem kullanıcı dostu hem de esnek bir yazılımı hayata geçirmişlerdir. Böylelikle, yeni Gün Öncesi uygulaması tamamen rest servisleri üzerine kurulu hale getirilmiş, JSON yada XML formatında ilgili servislerin çağırılabildiği, ekranda yapmış olduğunuz veya görmüş olduğunuz bilgilerin tamamı servis olarak dışarı açık olduğu bir sisteme dönüşmüştür. Öyleki yeni göp uygulamasının web arayüzünü kullanmadan tekliflerinizi girip listeleyip iptal edebilir, itiraz sürecinizi yönetebilir PTF veya kabul edilen tekliflerinizin görüntülenmesi gibi tüm işlemleri kendi yazılımlarınız içinden dahi yapabiliyor olacaksınız.
Optimizasyon-Algoritmalar ekibi ise her koşul altında hızlı bir şekilde çalışabilecek pek çoğu akademik ve inovatif değeri olan çözüm yöntemleri geliştirmişlerdir. Her biri ayrı ayrı çalışan 4 ayrı yedek planlı olacak şekilde geliştirilen optimizasyon yazılımı, her bir planda önişleme, sezgisel yöntemler, tam optimizasyon ve son işleme modülleri ile birlikte sayısız doğrulama noktası içermektedir. Aynı zamanda yazılım içi esneklik korunmuş, EPDK’nın şimdi ve gelecekte önereceği senaryo bazlı usul ve esaslar yapısına hızla uyum sağlayabilecek düzeydedir.
Burada yeni mevzuatsal düzenlemeye de değinmekte fayda vardır. Askıya çıkan DUY değişikliğinden de anlaşıldığı gibi, artık gün öncesi piyasası bütün dünyada olduğu gibi “Sosyal Fayda” amaç fonksiyonunu ençoklamayı hedeflemektedir. Böylelikle arz ve talep tarafına eşit mesafede yaklaşım sergilenmiş olacaktır. Bu eşitlik prensibi fark tutarına da yansımış, talep blokundan kaynaklı fark tutarının da yolu açılmıştır. Ayrıca, satış bloku için ortalama fiyattan eşit ya da düşük, talep bloku için ortalama fiyattan yüksek ya da eşit bloklara kabul garantisi verilmektedir. Böylelikle piyasa katılımcılarına eşit mesafede duran ve tekliflerin kabul kriterlerine açıklık getirebilen bir piyasa işletmecisi olarak EPİAŞ, bir şeffaflık ve tarafsızlık kriterini daha sağlamlaştırmış olacaktır.
Geliştirilen yeni optimizasyon modülü, geçmiş yıllara ait bütün veri testlerinden başarı ile geçmiş, oluşturulan senaryoları ise sorunsuz bir şekilde çözmüştür. Ayrıca optimizasyon ve algoritmalar, alanında tanınmış Bilkent, Boğaziçi, ODTÜ, Koç, Sabancı ve TOBB Üniversitelerinden 12 kişilik bir öğretim üyesi konsorsiyumunun değerlendirmesine de sunulmuştur. Bununla da yetinilmemiş, oluşturulan senaryolar nezdinde, Batı Avrupa’da kullanılan algoritmalarla da kıyaslanma işlemleri devam etmektedir.
Bu proje sayesinde inanıyoruz ki stratejik bilgi birikimi kurumlarda hızlanacak ve uzun vadeli hedefler için karar vericilere daha geniş veri aktarılabilecektir. Hem mevcut sorunların giderilebilmesi hem de piyasanın gelecek hedeflerine ulaşılabilmesi için, son ürün elektrik piyasalarının çekirdeğindeki «Gün Öncesi Piyasasını» etkin ve esnek bir yapıya kavuşturan Yerli Gün Öncesi Piyasası Yazılımımız Çanakkale Zaferi’nin 101. Yılında 18 Mart’ta piyasa katılımcılarının test ortamına sunulmuştur. Gerekli mevzuatsal değişikliklerin yapılması ve yeni sistem hakkında piyasa katılımcılarına verilecek eğitimlerin tamamlanmasının ardından Haziran 2016’da %100 yerli yazılıma geçmeyi hedeflemekteyiz. Milletimize hayırlı olmasını temenni ederiz.
–“This article was published in Turkish”
Kürşad Derinkuyu
EPİAŞ Danışmanı
Bağımsız bir piyasa işletmecisi olarak EPİAŞ’ın Mart 2015’de kurulup, Eylül 2015’de lisansını alması, enerji piyasalarında yeni bir dönemi başlatmış oldu. Enerji piyasaları arasında artık organize bir yapıya kavuşmuş elektrik piyasaları ise hali hazırda EPİAŞ’ın da ilk işletme görevini üstlendiği piyasa olmuştur. Bu vesile ile elektrik piyasalarının gelişimini ve bu süreçte edinilen deneyimleri hatırlamakta gelecek adımlarımızı doğru atabilmek adına fayda olduğunu düşünüyoruz.*
Rekabetçi enerji piyasalarına sahip olunması gerektiği görüşünü destekler şekilde 2001 yılında Elektrik Piyasası Kanunu ile reform sürecini başlatmış olan ülkemiz, 2013 yılında çıkan yeni kanun ile güçlü bir piyasa oluşturulması sürecini hızlandırmıştır. 2003’de ilgili tebliğin yayınlanması ile yolculuğuna başlayan elektrik piyasaları günümüze kadar dört temel dönem geçirmiştir: Piyasa Öncesi Dönem (Mart, 2003-Ağustos, 2006), Üçlü Fiyat Dönemi (Ağustos, 2006-Aralık, 2009), Gün Öncesi Planlama (Aralık,2009- Aralık 2011) ve Gün Öncesi Piyasası (Aralık, 2011- günümüz). Her bir dönem sırasında meydana gelen aksaklıklar ve bu süreçte elde edilen deneyimler, bir sonrakinin inşasında rol oynadı ve sistem giderek daha sağlıklı hale getirildi. Ülkemizde 1 Aralık 2011’den itibaren arz ve talebin kendi fiyat ve miktarlarını belirleyebildikleri gün öncesi elektrik piyasaları çalıştırılmaktadır.
Elektrik diğer metalardan farklı olarak kendine has bazı özellikler barındırır. En temel iki özellik; elektriğin depolanamaması ve arz ve talebin gerçek zamanlı dengelenmesi mecburiyetidir. Arz-talep dengesinin kurulabilmesi için: Sistem kısıtlarını gözeten, fiziki dengeyi koruyan, ortak bir piyasa aracılığı ile ortak bir fiyatın oluştuğu, dengeleme ve uzlaştırmaya konu sistem işletmecisi (TEİAŞ) ve piyasa işletmecisi (EPİAŞ) gerekmektedir.
Elektrik ticareti yapanlar ihtiyaçlarını uzun vadede ikili antlaşmalar ve vadeli işlemler piyasalarında kontratlar ile karşılayabilirler iken, elektriğin teslim tarihi yaklaştığında spot piyasa devreye girer. Bunlar: Gün Öncesi Piyasası, Gün İçi Piyasası, Dengeleme Güç Piyasası ve Yan Hizmetler Piyasasıdır.
Gün Öncesi Piyasası, her bir piyasa katılımcısının, bir sonraki günün her bir saatine ilişkin olarak alış-satış-fiyat-miktar tekliflerini verdiği, oluşan arz-talep eğrilerinin kesiştirilmesiyle gün öncesi fiyatının belirlendiği piyasadır. Önemi ise burada oluşan fiyat, diğer piyasalar için referans fiyat olarak kabul edilir. Elektrik ilk kez tahmin edilen ihtiyaçlar doğrultusunda dengelenmiş olur ve gerçek zamanlı sistem işletmesini kolaylaştırır.
Gün Öncesinde oluşan problem matematiksel açıdan zor (NP-Hard) bir problemdir. Yapısında; değişik teklif çeşitleri (saatlik, blok, esnek), iletim ve bölge kısıtları vardır. 24 saatin tamamı tek bir probleme dönüşmüştür ve aynı anda çözülmesi gerekmektedir. Ayrıca çözümün hızlı (birkaç dakika içerisinde) yapılması gerekmektedir. Bunun için ileri düzey nevi şahsına münhasır optimizasyon tekniklerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
Elektrik piyasalarının ilk yıllarında basit bir Excel uygulaması yönetimi için yeterli görülmekte ve pek çok hesaplama primitif olarak yapılmaktaydı. Sonrasında karmaşıklaşan sistem için yabancı yazılımlar kullanılmaya başlandı. Mesela gün öncesi planlamanın optimizasyon modülü Brezilyalı PSR’dan ve gün öncesi piyasasının optimizasyon modülü ise Fransız AREVA’dan (şimdi ASTON) temin edilmiştir. O günün koşullarında var olan bilgi ve tecrübe eksikliği bunu zaruri kılmaktaysa da, artık gelinen noktada kendi yazılımımıza geçmek için yeterli deneyim oluşmuştur.
Burada yabancı yazılımlarla yaşanılan ve yaşanılacak olası problemlere değinmekte fayda vardır. Mesela işletme yazılımlarının kapalı olması hem işleyiş mekanizmasına hâkim olunamamasına, hem de senaryo ve analiz testlerinin kısıtlı kalmasına sebep oldu. Ayrıca çözüm kalite ve süresinin kontrol edilememesi de önemli bir problemdi. Yazılımların yabancı kaynaklı oluşu, yaşanan sorunlarda müdahale yavaşlığı, elektrik piyasalarının hızlı değişen ihtiyaçlarına cevap verememesi, geliştirmenin yavaş ve maliyetli olması, yazılım teknolojisinin eskimesi gibi sorunları beraberinde getirdi. Halbuki Batı Avrupa’da benzer yazılımlar son 2 yıl içerisinde 7 kez güncelleme geçirdiler. İlaveten, stratejik düzlemde, diğer ülkelerle piyasa birleştirme / genişletme çalışmalarında üçüncü bir tarafa bağımlılığı ve bilgi güvenliğinin %100 garanti altına alınamaması gibi problemleri ortaya çıkardı. Bu sorunlar göz önüne alındığında, gelişen piyasa koşullarına göre uyumlu hale getirilebilen, kaynak kodlarının piyasa işletmecisine açık olduğu, yerli kaynaklarla üretilmiş daha iyi bir yazılıma, hatta gün öncesi piyasaları özelinde daha uygun bir optimizasyon uygulamasına ihtiyaç olduğu anlaşıldı.
Gelecekte elektrik piyasalarının pek çok yeniliğe konu olması beklenmektedir. Bunlar:
• Zamansal genişleme: Çekirdek Gün öncesi Piyasası olmakla beraber Vadeli İşlemlerin ve Gün İçi Piyasasının birbirleri ile entegrasyonu,
• Mekânsal genişleme: Çevre ülkelerle daha verimli çalışan ortak piyasa yapısının kurulması,
• Yapısal genişleme: Katılımcıların isteklerine paralel daha kapsamlı ürünlerin sunulması,
• Boyutsal genişleme: Diğer enerji piyasalarının (doğalgaz, petrol, gibi) kurulması ve birbirlerine entegre edilmesi.
Bütün bunların ancak bilgi birikimi sağlayabilen bir sistemle mümkün olabileceği aşikardır. Bu yüzden de ilgili yazılımların açık, esnek ve geliştirilebilir olduğu bir mekanizmaya sahip olması gerekmektedir. Halihazırda EPİAŞ pek çok modülünü artık kendi yazılımları üzerinden sürdürmektedir. Ancak elektrik piyasaları yapılanmasının merkezinde bulunan Gün Öncesi Piyasası yazılımı kapalı kaldığı müddetçe ilgili bütün yazılımları birleştirip yekpare çalışan bir sisteme geçmemizin imkanı yoktur.
Bu sorunu çözebilmek adına EPDK, TEİAŞ ve EPİAŞ çalışanları akademisyenler ile birlikte 2012 yılından bu yana konu üzerinde tartışmışlar ve teorik yapıyı kurgulamışlardır. Bu süreçte EPDK’dan İbrahim Etem Erten ve Fatih Teoman Kaya, TEİAŞ’tan Nezir AY ve Fatih Baytugan konuya yakın ilgi göstermişler, Dr. Kürşad Derinkuyu ve Dr. Fehmi Tanrısever ile birlikte yoğun mesai harcamışlardır. Her ne kadar ilk akademik prototip, Dr. Derinkuyu tarafından 2013 Mayıs’ında çalışır hale getirilmiş ve gerçek verilerle yapılan testlerde tam not almış olsa da, PMUM döneminde ticari hale getirebilmek adına denenen pek çok yöntem başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Nitekim yerli yazılım fikri elde çalışır halde bir kod olmasına rağmen, yapılabilirlik konusunda bazı çevreler tarafından şüphe ile karşılanmış, yerine 1989 yapımı halihazırda sadece Zimbabve’nin algoritmik olarak kullandığı bir yabancı yazılım dahi önerilmiştir. Nihayetinde bizi mevcut durumdan dahi geriye götürecek bu fikir kabul görmemiş ve sağduyu galip çıkmıştır.
Sorunun pratik olarak çözümü ancak EPİAŞ’ın kurulması ile mümkün olmuştur. Nitekim, yerli bir Gün Öncesi Piyasası Yazılımı, başta Hasan Hüseyin Savaş olmak üzere EPİAŞ yöneticilerinin de ilk gündem maddelerinden biri olmuştur. Böylelikle gerekli irade, bütçe ve deneyimli insanların bir araya gelmesi ile Yerli Gün Öncesi Piyasası Yazılımı projesi Dr. Kürşad Derinkuyu’nun yürütücülüğünde Ağustos 2015’de resmi olarak başlatılmıştır. Proje çalışanları 10’u tam zamanlı olmak üzere yaklaşık 30 kişilik alanında uzman Optimizasyon-Algoritmalar, Piyasa-Tasarım ve Bilgi Teknolojileri Geliştirme Ekipleri’nden oluşmaktadır. Dr. Derinkuyu’nun gözetiminde optimizasyon alanında Gökhan Ceyhan, Nermin Elif Kurt, Hikmet Bahadır Şahin ve Zeynep Kalkan; Piyasa Tasarım’da Abdullah Korkmaz, Mustafa Yarıcı, Yunus Sezer, Çağrı Zirek ve Hasan Silahtaroğlu; BT’de ise Birol Karatay, Mehmet Yazla, Mert Özbek, İlker Erken ve Orhan Yılmaz değerli ekipleri ile birlikte yoğun bir çalışmanın ardından sağlam ve esnek bir yazılımı gün yüzüne çıkartmışlardır.
Piyasa tasarım ekibi hem yurt dışı örnekleri incelemiş, hem de piyasa katılımcılarının bugüne kadarki isteklerini süzgeçten geçirerek modern bir tasarım ortaya sunmuşlardır. Keza BT Geliiştirme Ekibi ise en son teknolojiyi kullanarak hem kullanıcı dostu hem de esnek bir yazılımı hayata geçirmişlerdir. Böylelikle, yeni Gün Öncesi uygulaması tamamen rest servisleri üzerine kurulu hale getirilmiş, JSON yada XML formatında ilgili servislerin çağırılabildiği, ekranda yapmış olduğunuz veya görmüş olduğunuz bilgilerin tamamı servis olarak dışarı açık olduğu bir sisteme dönüşmüştür. Öyleki yeni göp uygulamasının web arayüzünü kullanmadan tekliflerinizi girip listeleyip iptal edebilir, itiraz sürecinizi yönetebilir PTF veya kabul edilen tekliflerinizin görüntülenmesi gibi tüm işlemleri kendi yazılımlarınız içinden dahi yapabiliyor olacaksınız.
Optimizasyon-Algoritmalar ekibi ise her koşul altında hızlı bir şekilde çalışabilecek pek çoğu akademik ve inovatif değeri olan çözüm yöntemleri geliştirmişlerdir. Her biri ayrı ayrı çalışan 4 ayrı yedek planlı olacak şekilde geliştirilen optimizasyon yazılımı, her bir planda önişleme, sezgisel yöntemler, tam optimizasyon ve son işleme modülleri ile birlikte sayısız doğrulama noktası içermektedir. Aynı zamanda yazılım içi esneklik korunmuş, EPDK’nın şimdi ve gelecekte önereceği senaryo bazlı usul ve esaslar yapısına hızla uyum sağlayabilecek düzeydedir.
Burada yeni mevzuatsal düzenlemeye de değinmekte fayda vardır. Askıya çıkan DUY değişikliğinden de anlaşıldığı gibi, artık gün öncesi piyasası bütün dünyada olduğu gibi “Sosyal Fayda” amaç fonksiyonunu ençoklamayı hedeflemektedir. Böylelikle arz ve talep tarafına eşit mesafede yaklaşım sergilenmiş olacaktır. Bu eşitlik prensibi fark tutarına da yansımış, talep blokundan kaynaklı fark tutarının da yolu açılmıştır. Ayrıca, satış bloku için ortalama fiyattan eşit ya da düşük, talep bloku için ortalama fiyattan yüksek ya da eşit bloklara kabul garantisi verilmektedir. Böylelikle piyasa katılımcılarına eşit mesafede duran ve tekliflerin kabul kriterlerine açıklık getirebilen bir piyasa işletmecisi olarak EPİAŞ, bir şeffaflık ve tarafsızlık kriterini daha sağlamlaştırmış olacaktır.
Geliştirilen yeni optimizasyon modülü, geçmiş yıllara ait bütün veri testlerinden başarı ile geçmiş, oluşturulan senaryoları ise sorunsuz bir şekilde çözmüştür. Ayrıca optimizasyon ve algoritmalar, alanında tanınmış Bilkent, Boğaziçi, ODTÜ, Koç, Sabancı ve TOBB Üniversitelerinden 12 kişilik bir öğretim üyesi konsorsiyumunun değerlendirmesine de sunulmuştur. Bununla da yetinilmemiş, oluşturulan senaryolar nezdinde, Batı Avrupa’da kullanılan algoritmalarla da kıyaslanma işlemleri devam etmektedir.
Bu proje sayesinde inanıyoruz ki stratejik bilgi birikimi kurumlarda hızlanacak ve uzun vadeli hedefler için karar vericilere daha geniş veri aktarılabilecektir. Hem mevcut sorunların giderilebilmesi hem de piyasanın gelecek hedeflerine ulaşılabilmesi için, son ürün elektrik piyasalarının çekirdeğindeki «Gün Öncesi Piyasasını» etkin ve esnek bir yapıya kavuşturan Yerli Gün Öncesi Piyasası Yazılımımız Çanakkale Zaferi’nin 101. Yılında 18 Mart’ta piyasa katılımcılarının test ortamına sunulmuştur. Gerekli mevzuatsal değişikliklerin yapılması ve yeni sistem hakkında piyasa katılımcılarına verilecek eğitimlerin tamamlanmasının ardından Haziran 2016’da %100 yerli yazılıma geçmeyi hedeflemekteyiz. Milletimize hayırlı olmasını temenni ederiz.