*Komersant.ru, 30.01.2015
Çeviri: Nermin Mammadova
Rusya Federasyonu ve Ukrayna arasında yaşanan doğal gaz anlaşmazlığının 2016 yılının ilk bahar aylarından önce çözülemeyeceği geçtiğimiz günlerde artık açıklığa kavuştu. Bu durum aslında önümüzdeki bir buçuk yıl daha taraflar arasında çetin tartışmaların süreceği anlamı taşıyor.
Yaşadığımız bu kış ayları Kiev’in Rus doğal gazı olmadan geçinmesinin zor olduğunu açıkça gözler önüne sermiştir. Ukrayna’nın tek şansı – Slovakya’nın sanal geri akım konusunda pozisyonunun keskin bir şekilde değişmesidir. Şimdiye kadar Gazprom’la yapılan anlaşmalara karşı sadık kalsa da Gazpromun önümüzdeki dönemde Ukrayna ve dolayışla da Slovakya transitinden yüz döndürmesi Bratislava’nı Kiev’e doğru yakınlaşmasına mecbur kılabilir.
2014 yılının son çeyreğine ait IFRS raporunda Stockholm tahkim mahkemesinin Rus Gazprom’u ile Ukrayna Naftagaz’ının iddialarının dinlenmesine 2016 yılının Şubat ve Mart aylarında başlayabileceği duyuruldu. Böylece, Kiev ve AB’nin beklentilerine rağmen doğal gaz fiyatı konusundaki anlaşmazlık seneye de devam edecek gibi gözüküyor.
Şirketler doğal gaz alışı ile ilgili 2008 yılı anlaşmaları kapsamındaki iddialarını 16 Haziran 2014’de mahkemeye sunmuşlardı. Bu bağlamda, Gazprom Naftagaz’dan Kasım – Aralık 2013 ve Nisan – Haziran 2014 dönemine ait toplam 4.5 milyar dolarlık borcun geri ödenmesini talep etmektedir. Borcun bir kısmı ödenmiş olsa da, Rusya’nın iddialarına göre cezalarla birlikte 2,44 milyar dolarlık alacağı bulunmaktadır. Buna karşın, Ukrayna Naftfagaz’ı bu meblağın şişirtilmiş olduğunu iddia ettiği için borcu kabul etmemekte ve 20 Mayıs 2011’den itibaren doğal gaz fiyatının retroaktif olarak indirmesini ve fazladan ödenen 6 milyar doların geri ödenmesini talep etmektedir. Ukrayna Naftfagaz’ı aynı zamanda yapılan anlaşmanın doğal gazın yeniden ihracatını yasaklayan kısmının iptalinde de ısrar etmektedir. Bunun yanında Ukrayna’nın Naftagaz şirketi geçtiğimiz yılın ekim ayında Stockholm’e doğal gaz transiti konusunda Gazprom ile yapılan anlaşmayla ilgili yeni bir iddiada daha bulunmuştur. Şirket, 2009-2013 döneminde düşük miktarda doğal gaz transiti ve transit koşullarında değişikliğe göre toplamda 6,2 milyar dolarlık tazminat talep ettiğini açıklamıştır.
Söz konusu milyar dolarlar olduğu için Stockholm’deki ilk dinlemelerin 2016 yılına alınması uzmanlara göre aslında normal karşılanmalıdır. Kararın 2016 yılının bahar aylarında verilecek olması Ukrayna, Rusya ve AB arasında doğal gaz satışı konusunda yeni tavizlerin oluşmasına olanak sağlayacaktır. Hâlihazırda geçerli olan anlaşma (kış paketi) Ukrayna’nın Nisan ayına kadarki doğal gaz ihtiyacını karşılamakta ve Mayıs – Eylül dönemi için ülkenin Rus doğal gazına ihtiyacı olmayacağı düşünülmektedir.
Yapılan tahminlere göre önümüzdeki sezon için Ukrayna’nın minimum 10 milyar kübik metre Rus doğal gazına ihtiyacı olacaktır. Bunun bir kısmı Ekim ayında satın alınmış olsa da geri kalan kısmı Kasım 2015’den Mart 2016’ya kadar satın alınmalıdır. Yüksek bir ihtimalle önümüzdeki dönemdeki müzakerelerin esasını petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak doğal gaz fiyatlarının kaçınılmaz indirimi oluşturacaktır. Şu an Ukrayna, 1000 kübik metrelik Rus doğal gazını 100 dolarlık indirim ile 327 dolara satın almaktadır. Gazprom tarafından yapılan açıklamaya göre yapılan anlaşmanın süresinin bitmesi ile birlikte yani Mart ayından sonra bu indirimli uygulama da ortadan kalkacaktır. Eğer petrolün varil fiyatı şimdiki gibi 50 dolar seviyesinde olursa Ukrayna için doğal gaz fiyatı ikinci çeyrekte 355 dolar, üçüncü çeyrekte 297 dolar ve dördüncü çeyrekte 275 dolar olacaktır.
Bu nedenle Naftagaz için Gazprom’dan doğal gaz alışını ertelemesi daha karlı olmaktadır. Gazprom ise düzensiz tedarikin teknolojik risklere neden olduğu gerekçesi ile daha yüksek ödemeye karşın Ukrayna’yı daha erken doğal gaz alışına zorlamaya çalışıyor. Ukrayna’nın müzakerelerde Avrokomissiya’yı da aracı olarak görmek istemesi müzakerelerin son bahara kadar sürmesine neden olabilecektir. Uzmanlara göre aslında Gazprom’un Ukrayna’ya yönelik tutumun temelinde iktisadi değil politik unsurlar yer aldığı için meselenin çözümünde ülkenin Doğusundaki konfliktin çözümü belirleyici olacaktır.
Ukrayna’nın mevcut durumu köklü bir şekilde değiştirebilmesi için tek yol doğal gazın sanal geri akım gönderilişi üzerine Slovakya ile anlaşabilmesidir. Bu konu 2014’de aktif olarak müzakere edilse de bir çözüme ulaşılamamıştır, çünkü şu an geçerli olan anlaşma çerçevesinde ship-or-pay şartlarına esasen 2029 yılına kadar Slovakya’nın doğal gaz taşıma sisteminin %80’i Gazprom’a ayrılmış ve bu nedenle de Gazprom’un onayı gerekmektedir. Slovakya bu zamana kadar anlaşma gereğini titizlikle yerine getirmiş olsa da, Gazprom’un 2020 yılına kadar Ukrayna vasıtasıyla doğal gaz taşımacılığından imtina edeceğini açıklaması sadece Ukrayna’nın değil aynı zamanda Slovakya’nın da doğal gaz taşıma sisteminin değerini önemli ölçüde düşürmektedir. Bunun sonucu olarak da sanal geri akımın açılmasına yönelik Bratislava’nın yaklaşımı da değişebilir.
*Kaynak: http://www.oilru.com/news/447041/
