Sanayi 4.0 “Ne Zaman Değil; Ne Kadar Çabuk?”-Industry 4.0: “Not when; How quickly? ”

Esen ERKAN-Yazar

Bilgisayarlar ve otomasyon sistemlerinin en yeni şekli ile bir araya gelişi Sanayi 4.0; bir nevi robotik düzen. Öğrenip kontrol edebilen makineler, algoritmalar ile donatılmış bilgisayar sistemleri ve bunlara uzaktan bağlanılan siber-fiziksel sistemler… Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Tesla Motors’un CEO’su Elon Musk arasındaki yapay zeka tartışması süredursun Distopya romanlarında 100 yıl öncelerine dayanan bu teknolojik öngörüler her yanı sararken Sanayi 4.0 için neler gerekli, enerji sektörü bu işlerin neresinde?*

Sanayi 4.0 kısaca; bilişim teknolojileri ile sanayiyi bir araya getirmeyi hedefleyen bir sonraki sanayi devrimi. Ana bileşenlerinden ilki Yeni Nesil Yazılım ve Donanım; ikinci ve belki de en önemli bileşen ise Cihaz Tabanlı İnternet, yeryüzündeki tüm cihazların birbiriyle bilgi ve veri alışverişi için kullanıldığı, her türlü araç gerece entegre edilmiş, sensör ve işleticilerle donanmış, İnternet bağlantılı akıllı elektronik sistemler. Eğer, Sanayi 4.0 stratejisi gerçekleşirse üretim süresi, maliyetler ve üretim için ihtiyaç duyulan enerji miktarı azalacak, üretim miktarı ve kalitesi artacak. Üretimde yeni kullanılan analiz yöntemleri ile üretimin kalitesi yükseltilirken enerji tasarrufu sağlanacak ve bu maliyetleri azaltırken ekipman bakımını da kolaylaştırıyor. Sadece teknik bazda değil; Sanayi 4.0’ın getirecekleri özellikle kurumsal ve müşteri bazlı yönetim sistemlerinden elde edilen verilerin toplanması ve kapsamlı biçimde değerlendirilerek tüm bu analizlerin karar verme süreçlerinde etkin olarak kullanılmasını da sağlayacak.

“Enerji kesintilerini çok önceden tahmin edebilen yapay zeka”

Akıllı şebekeler, verimlilik temalı enerji yönetimi ve makine durumlarının izlenmesi Sanayi 4.0’da enerji sektörü için dijital bir büyüme fırsatı sunan başlıca konular arasında geliyor. Geliştirilen bu özel sistemler sayesinde, tüm enerji tüketim, üretim ve güç verilerini otomatik olarak taramak mümkün. Enerji kesintilerinin tanımlanması ve kritik ekipmanların arıza verme durumunu 10-15 gün önceden tahmin edebilen yapay zekaların kontrolünde. İşletmelerin enerji ve bakım maliyetlerini azaltmalarını sağlayan Sanayi 4.0 dönüşümü sayesinde arızalar çok önceden önlenebiliyor. Dijital dönüşüme geçiş sürecinde öncü sektörlerden biri enerji sektörü. Günümüzde elektrik, doğalgaz gibi makro dağıtım şebekelerinden; yenilenebilir enerji alanındaki mikro şebekelere kadar pek çok akıllı sistem daha güvenli ve çevreye uyumlu hale getirilmeye çalışılıyor ama yol bir hayli uzun.

İş ve teknoloji konusunda Uzman, Yazar Bernard Marr’a göre Sanayi 4.0 olarak düşünülmesi gereken bir fabrika ya da sistemin aşağıdakileri içermesi gerekiyor:

• Birlikte Çalışabilirlik – birbirine bağlanan ve birbirleriyle iletişim kuran makineler, cihazlar, sensörler ve insanlar.
• Bilgi şeffaflığı – sistemler, bilgiyi bağlamlaştırmak için sensör verileri aracılığıyla fiziksel dünyanın sanal bir kopyasını oluşturur.
• Teknik yardım – hem karar vermede ve sorunları çözmede insanlara destek olmak hem de insanlar için güvensiz olabilecek görevleri çözmelerinde yardımcı olma özelliği.
• Merkezi olmayan karar verme – siber-fiziksel sistemlerin kendi başına basit kararlar verme ve mümkün olduğunca özerk olma özelliği.

SANAYİ DEVRİMİNİN AŞAMALARI

“Sanayi 4.0, 4. Endüstri Devrimi ya da 4. Sanayi Devrimi terimi ilk olarak 2011 yılında Almanya Hannover Fuarı’nda kullanıldı. Ekim 2012 yılında ise Robert Bosch GmbH ve Henning Kagermann çalışma grubu oluşturarak hazırladıkları 4. Sanayi Devrimi öneri dosyasını Alman Federal Hükümeti’ne sundu ve 8 Nisan 2013 tarihinde yine Hannover Fuarı’nda çalışma grubu Sanayi 4.0 raporunu sundu. “

TÜSİAD’ın yayınladığı Türkiye’nin Sanayi 4.0 Dönüşüm raporuna göre; bugünkü sanayi devriminin temellerini atan akımlar dört ana başlıkta toplanıyor. İş dünyasındaki paradigmalarda kökten değişikliklere yol açarak, şirketlerin ve ülkelerin rekabet gücünü kapsamlı şekilde dönüştürmeye başlayan bu akımlar aşağıdaki şekilde özetleniyor:

• Bölgesel akımlar – Ülkeler arasındaki sosyal etkileşim ve ticarette artış
• Ekonomik akımlar – Yükselen yeni güçlü ekonomiler ve finansal kaynak akışları ile artan küreselleşme
• Teknolojik akımlar – Artan bağlanırlık ve platform teknolojilerinin gelişmesi
• Meta akımlar – Giderek kıtlaşan kaynaklar, çevre ve güvenlikle ilgili artan kaygılar

Dünyanın geleceğini şekillendiren teknolojik akımlar enerji sektöründe enerjiden tasarruf edilmesine ve ürünlerin piyasaya sürülmesi için gereken sürenin kısaltılmasına kadar pek çok fayda sunuyor ve maliyet azaltıcı etkenlere sahip.

 “Siber güvenlik bütçede ayrı bir kalem olmalı”

Öte yandan, son dönemde kökten bir dijital dönüşümden geçen enerji şirketlerinin siber güvenlik konularındaki çalışmalarına sadece büyük bir güvenlik ihlali olduğu zamanlarda değil; bütçelerinde üst sıralarda yer ayırmasının vakti çoktan geldi. Geleceği şekillendiren meta akımlarında ise çevresel riskler başı çekiyor. Sanayi 4.0 teknoloji, gelişen ve gelişmeye devam edecek bir dünyayı ifade etse de, çevresel risklerin başında sanayi ve enerji kaynaklı hava kirliliği, iklim değişikliği ve doğanın tahribatı yer almaya devam ediyor.

Marr’a göre her büyük değişimde olduğu gibi, Sanayi 4.0 modelini benimsenmesinin çeşitli zorlukları var ve emek gücünün üretim sahasından çekilme ihtimali ve süreci, benimsenebilir görünmüyor:

• Veri güvenliği sorunları, yeni sistemler entegre edildikçe büyük ölçüde artıyor.
• Başarılı bir siber-fiziksel iletişim için elde edilmesi ve sürdürülmesi zor olan yüksek güvenilirlik ve istikrar gerekiyor.
• Daha az insan gözetimiyle yapılan üretim sürecinin bütünlüğünün korunması sıkıntılı olabilir.
• Yüksek ücretli insan işleri kaybolurken otomasyonların artması daima bir endişe kaynağıdır.
• Ve pahalı üretim kesintilerine neden olabilecek teknik problemlerden kaçınmak daima endişe kaynağı olacaktır.

“Değişim riskinden kaçınanlar, çoktan geride kalmış olabilir”

Uzmanlar, gelişmekte olan pazarların Sanayi 4.0 uygulamalarına muazzam bir fayda sağladığını ve akıllı kentlerin yatırım ve yeniliği teşvik etmek için önemli bir role sahip olduğunu belirtiyor. Artık Sanayi 4.0’ın henüz gelip gelmediği doğru bir soru değil; ne kadar çabuk gerçekleşeceği ise asıl soru. Marr, Sanayi 4.0’ın çok yakında olduğunu şu sözler ile vurguluyor. “Büyük eğilimlerde her zaman olduğu üzere, yeniliği benimseme cesaretini gösterenler, bu yeni teknolojiye sıçrayışlarından ötürü ödüllendirilebilir. Değişim riskinden kaçınanların ise çoktan geride kaldıklarından şüpheleniyorum.”

“Yapay Zeka Tartışmalarına Tam Gaz Devam”

Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Tesla Motors’un CEO’su Elon Musk arasındaki yapay zeka tartışması geçtiğimiz ay gündeme geldi. Yapay zekanın gelişmesini ‘medeniyetin şimdiye kadar karşılaştığı en büyük tehlike’ olarak tanımlayan Musk, “Yapay zeka, istisnai bir alan, bu alanın düzenlenmesinde yalnızca etkin değil aynı zamanda önleyici de olmak zorundayız. Çünkü yalnızca etkin olmakla yetinirsek çok geç olabilir” demişti. Bunun üzerine Zuckerberg, Facebook’ta canlı olarak yayınlanan konuşmasında, Musk’u ima ederek “Her şeye itiraz edip kıyamet günü senaryolarıyla ortalığı velveleye veren bu insanları anlamıyorum, gerçekten anlamıyorum. Bu son derece pesimist, doğrusu bir o kadar da sorumsuzca bir tavır” demişti. Musk bunun üzerine Twitter hesabından paylaştığı iletide Zuckerberg’in yapay zekayı algılama kapasitesinin ‘sınırlı’ olduğunu yazmıştı.

*”Bu yazı Enerji Panorama dergisinin Ağustos 2017 tarihli sayısı için özel hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Türkiye Enerji Vakfı’na aittir. Tekrar yayınlanması halinde kaynak gösterilerek bu sayfaya aktif bağlantı sağlanması zorunludur.”

Kaynaklar:

TÜSİAD Türkiye’nin Sanayi 4.0 Dönüşüm 2016

Forbes.com “What Everyone Must Know About Industry 4.0”, Bernard Marr

 –Turkish article.

Esen ERKAN-Yazar

Bilgisayarlar ve otomasyon sistemlerinin en yeni şekli ile bir araya gelişi Sanayi 4.0; bir nevi robotik düzen. Öğrenip kontrol edebilen makineler, algoritmalar ile donatılmış bilgisayar sistemleri ve bunlara uzaktan bağlanılan siber-fiziksel sistemler… Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Tesla Motors’un CEO’su Elon Musk arasındaki yapay zeka tartışması süredursun Distopya romanlarında 100 yıl öncelerine dayanan bu teknolojik öngörüler her yanı sararken Sanayi 4.0 için neler gerekli, enerji sektörü bu işlerin neresinde?*

Sanayi 4.0 kısaca; bilişim teknolojileri ile sanayiyi bir araya getirmeyi hedefleyen bir sonraki sanayi devrimi. Ana bileşenlerinden ilki Yeni Nesil Yazılım ve Donanım; ikinci ve belki de en önemli bileşen ise Cihaz Tabanlı İnternet, yeryüzündeki tüm cihazların birbiriyle bilgi ve veri alışverişi için kullanıldığı, her türlü araç gerece entegre edilmiş, sensör ve işleticilerle donanmış, İnternet bağlantılı akıllı elektronik sistemler. Eğer, Sanayi 4.0 stratejisi gerçekleşirse üretim süresi, maliyetler ve üretim için ihtiyaç duyulan enerji miktarı azalacak, üretim miktarı ve kalitesi artacak. Üretimde yeni kullanılan analiz yöntemleri ile üretimin kalitesi yükseltilirken enerji tasarrufu sağlanacak ve bu maliyetleri azaltırken ekipman bakımını da kolaylaştırıyor. Sadece teknik bazda değil; Sanayi 4.0’ın getirecekleri özellikle kurumsal ve müşteri bazlı yönetim sistemlerinden elde edilen verilerin toplanması ve kapsamlı biçimde değerlendirilerek tüm bu analizlerin karar verme süreçlerinde etkin olarak kullanılmasını da sağlayacak.

“Enerji kesintilerini çok önceden tahmin edebilen yapay zeka”

Akıllı şebekeler, verimlilik temalı enerji yönetimi ve makine durumlarının izlenmesi Sanayi 4.0’da enerji sektörü için dijital bir büyüme fırsatı sunan başlıca konular arasında geliyor. Geliştirilen bu özel sistemler sayesinde, tüm enerji tüketim, üretim ve güç verilerini otomatik olarak taramak mümkün. Enerji kesintilerinin tanımlanması ve kritik ekipmanların arıza verme durumunu 10-15 gün önceden tahmin edebilen yapay zekaların kontrolünde. İşletmelerin enerji ve bakım maliyetlerini azaltmalarını sağlayan Sanayi 4.0 dönüşümü sayesinde arızalar çok önceden önlenebiliyor. Dijital dönüşüme geçiş sürecinde öncü sektörlerden biri enerji sektörü. Günümüzde elektrik, doğalgaz gibi makro dağıtım şebekelerinden; yenilenebilir enerji alanındaki mikro şebekelere kadar pek çok akıllı sistem daha güvenli ve çevreye uyumlu hale getirilmeye çalışılıyor ama yol bir hayli uzun.

İş ve teknoloji konusunda Uzman, Yazar Bernard Marr’a göre Sanayi 4.0 olarak düşünülmesi gereken bir fabrika ya da sistemin aşağıdakileri içermesi gerekiyor:

• Birlikte Çalışabilirlik – birbirine bağlanan ve birbirleriyle iletişim kuran makineler, cihazlar, sensörler ve insanlar.
• Bilgi şeffaflığı – sistemler, bilgiyi bağlamlaştırmak için sensör verileri aracılığıyla fiziksel dünyanın sanal bir kopyasını oluşturur.
• Teknik yardım – hem karar vermede ve sorunları çözmede insanlara destek olmak hem de insanlar için güvensiz olabilecek görevleri çözmelerinde yardımcı olma özelliği.
• Merkezi olmayan karar verme – siber-fiziksel sistemlerin kendi başına basit kararlar verme ve mümkün olduğunca özerk olma özelliği.

SANAYİ DEVRİMİNİN AŞAMALARI

“Sanayi 4.0, 4. Endüstri Devrimi ya da 4. Sanayi Devrimi terimi ilk olarak 2011 yılında Almanya Hannover Fuarı’nda kullanıldı. Ekim 2012 yılında ise Robert Bosch GmbH ve Henning Kagermann çalışma grubu oluşturarak hazırladıkları 4. Sanayi Devrimi öneri dosyasını Alman Federal Hükümeti’ne sundu ve 8 Nisan 2013 tarihinde yine Hannover Fuarı’nda çalışma grubu Sanayi 4.0 raporunu sundu. “

TÜSİAD’ın yayınladığı Türkiye’nin Sanayi 4.0 Dönüşüm raporuna göre; bugünkü sanayi devriminin temellerini atan akımlar dört ana başlıkta toplanıyor. İş dünyasındaki paradigmalarda kökten değişikliklere yol açarak, şirketlerin ve ülkelerin rekabet gücünü kapsamlı şekilde dönüştürmeye başlayan bu akımlar aşağıdaki şekilde özetleniyor:

• Bölgesel akımlar – Ülkeler arasındaki sosyal etkileşim ve ticarette artış
• Ekonomik akımlar – Yükselen yeni güçlü ekonomiler ve finansal kaynak akışları ile artan küreselleşme
• Teknolojik akımlar – Artan bağlanırlık ve platform teknolojilerinin gelişmesi
• Meta akımlar – Giderek kıtlaşan kaynaklar, çevre ve güvenlikle ilgili artan kaygılar

Dünyanın geleceğini şekillendiren teknolojik akımlar enerji sektöründe enerjiden tasarruf edilmesine ve ürünlerin piyasaya sürülmesi için gereken sürenin kısaltılmasına kadar pek çok fayda sunuyor ve maliyet azaltıcı etkenlere sahip.

 “Siber güvenlik bütçede ayrı bir kalem olmalı”

Öte yandan, son dönemde kökten bir dijital dönüşümden geçen enerji şirketlerinin siber güvenlik konularındaki çalışmalarına sadece büyük bir güvenlik ihlali olduğu zamanlarda değil; bütçelerinde üst sıralarda yer ayırmasının vakti çoktan geldi. Geleceği şekillendiren meta akımlarında ise çevresel riskler başı çekiyor. Sanayi 4.0 teknoloji, gelişen ve gelişmeye devam edecek bir dünyayı ifade etse de, çevresel risklerin başında sanayi ve enerji kaynaklı hava kirliliği, iklim değişikliği ve doğanın tahribatı yer almaya devam ediyor.

Marr’a göre her büyük değişimde olduğu gibi, Sanayi 4.0 modelini benimsenmesinin çeşitli zorlukları var ve emek gücünün üretim sahasından çekilme ihtimali ve süreci, benimsenebilir görünmüyor:

• Veri güvenliği sorunları, yeni sistemler entegre edildikçe büyük ölçüde artıyor.
• Başarılı bir siber-fiziksel iletişim için elde edilmesi ve sürdürülmesi zor olan yüksek güvenilirlik ve istikrar gerekiyor.
• Daha az insan gözetimiyle yapılan üretim sürecinin bütünlüğünün korunması sıkıntılı olabilir.
• Yüksek ücretli insan işleri kaybolurken otomasyonların artması daima bir endişe kaynağıdır.
• Ve pahalı üretim kesintilerine neden olabilecek teknik problemlerden kaçınmak daima endişe kaynağı olacaktır.

“Değişim riskinden kaçınanlar, çoktan geride kalmış olabilir”

Uzmanlar, gelişmekte olan pazarların Sanayi 4.0 uygulamalarına muazzam bir fayda sağladığını ve akıllı kentlerin yatırım ve yeniliği teşvik etmek için önemli bir role sahip olduğunu belirtiyor. Artık Sanayi 4.0’ın henüz gelip gelmediği doğru bir soru değil; ne kadar çabuk gerçekleşeceği ise asıl soru. Marr, Sanayi 4.0’ın çok yakında olduğunu şu sözler ile vurguluyor. “Büyük eğilimlerde her zaman olduğu üzere, yeniliği benimseme cesaretini gösterenler, bu yeni teknolojiye sıçrayışlarından ötürü ödüllendirilebilir. Değişim riskinden kaçınanların ise çoktan geride kaldıklarından şüpheleniyorum.”

“Yapay Zeka Tartışmalarına Tam Gaz Devam”

Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg ve Tesla Motors’un CEO’su Elon Musk arasındaki yapay zeka tartışması geçtiğimiz ay gündeme geldi. Yapay zekanın gelişmesini ‘medeniyetin şimdiye kadar karşılaştığı en büyük tehlike’ olarak tanımlayan Musk, “Yapay zeka, istisnai bir alan, bu alanın düzenlenmesinde yalnızca etkin değil aynı zamanda önleyici de olmak zorundayız. Çünkü yalnızca etkin olmakla yetinirsek çok geç olabilir” demişti. Bunun üzerine Zuckerberg, Facebook’ta canlı olarak yayınlanan konuşmasında, Musk’u ima ederek “Her şeye itiraz edip kıyamet günü senaryolarıyla ortalığı velveleye veren bu insanları anlamıyorum, gerçekten anlamıyorum. Bu son derece pesimist, doğrusu bir o kadar da sorumsuzca bir tavır” demişti. Musk bunun üzerine Twitter hesabından paylaştığı iletide Zuckerberg’in yapay zekayı algılama kapasitesinin ‘sınırlı’ olduğunu yazmıştı.

*”Bu yazı Enerji Panorama dergisinin Ağustos 2017 tarihli sayısı için özel hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Türkiye Enerji Vakfı’na aittir. Tekrar yayınlanması halinde kaynak gösterilerek bu sayfaya aktif bağlantı sağlanması zorunludur.”

Kaynaklar:

TÜSİAD Türkiye’nin Sanayi 4.0 Dönüşüm 2016

Forbes.com “What Everyone Must Know About Industry 4.0”, Bernard Marr