Türkiye, son 50 yılın en sıcak günlerini yaşıyor. Kuraklığın da artmasıyla birlikte hem içme suyu hem de elektrik üretimi için kullanılan barajlara gelen su miktarı ciddi olarak düştü. Türkiye’nin en önemli su havzalarından biri olan Keban’da su seviyesi 828 metreye indi. Elektrik üretimine ara verilecek seviye ise 820!
Türkiye, son yılların en kurak dönemlerinden birini yaşıyor. Başta Keban olmak üzere “ana havza” olarak adlandırılan elektrik üreten barajlara gelen su miktarı, geçen yıla göre yüzde 30’a yakın geriledi. 2021 yılında da barajlara gelecek olan suyun bu yılın rakamlarına yakın olması bekleniyor. 2021’in de görece az yağışlı bir yıl olacağı yönünde tahminler yapılıyor. Peki, Türkiye’nin hidroelektrik üretim kapasitesinin önemli bölümünü barındıran Fırat Havzası’nda durum ne?
Havzada yer alan en kritik baraj kuşkusuz Keban. Bu barajda elektrik üretiliyor ve üretimde kullanılan su Karakaya’ya, ardından Atatürk’e ve Birecik’e akıyor. Bu nedenle Keban’ın tuttuğu ya da bu baraja gelen su miktarı, büyük önem taşıyor. Keban’da halen 828-829 metre su bulunuyor. Su seviyesinin minimum işletme kodu olan 820 metreye düşmesi durumunda elektrik üretimine ara verilmesi gerekiyor. Keban’da su akışının kesilmesi bir süre sonra Karakaya, Atatürk ve sonraki barajların da üretimini etkileyecek önemli bir öğe olarak öne çıkıyor. Türkiye ve daha geniş anlamda bölge, etkisini sulamadan içmeye, enerjiye her alanda hissettiren kurak bir dönemden geçiyor. Kuraklık, diplomatik ilişkilerde de önemli bir yer tutuyor. Bu sorun sadece Türkiye’yi değil, komşu ülkeleri de etkiliyor.
17 Aralıkta’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın daveti üzerine Ankara’ya bir ziyaret gerçekleştiren Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin görüşmelerde su sorununu dile getirdiği belirtiliyor. Enerji kulislerinde Kazımi’nin, Erdoğan’dan Fırat ve Dicle, özellikle Dicle’den Irak’a daha fazla su verilmesini veya akıtılmasını istediği konuşuluyor.
İçme suyu sıkıntısı da baş gösterebilir Ankara’da, enerji yönetimi de barajlara gelen su miktarını çok yakından takip ediyor. Unutmamak gerekiyor ki başta büyükşehirler olmak üzere belediyeler de kuraklık nedeniyle içme suyu konusunda kaygı taşıyor. İstanbul, Ankara ve İzmir’de suyun tasarruflu kullanılması için öneri ve uyarılarda bulunuluyor. Peki, barajlarda ne kadar su var? Keban başta olmak üzere “ana havza” olarak adlandırılan Adıgüzel, Alkumru, Hasan Uğurlu, Hirfanlı, Karacaören gibi barajlara, 1 Ocak-17 Aralık 2019 tarihleri arasında yaklaşık 81 milyar metreküp su geldi. 2019’da en ucuz kaynak olan sudan rekor düzeyde elektrik üretildi. Elektrikte, ithal ve daha pahalı bir kaynak olan doğal gazın payı geriletildi.
Bu barajlara, bu yıl aynı dönemde yalnızca 58.5 milyar metreküp su geldi. Bir başka deyişle yaklaşık yüzde 30 daha az su geldi. Su miktarının azalması üzerine elektrik üretiminde duruma uygun planlama yapıldı. Toplam elektrik üretiminde suyun payı yüzde 27-28’den, yüzde 15-16’ya kadar geriledi. Doğal gazın payı yüzde 35-40 aralığına kadar çıktı. Buna bağlı olarak da serbest piyasada birim elektrik fiyatları artış kaydetti. 2021’de su beklentisi ne? Enerji yönetimi, 2021 yılında da 2020 yılına yakın miktarda barajlara su gelmesini bekliyor.
Bu haber, Enerji Panorama dergisinin Aralık 2020 sayısı için özel hazırlanmış ve yayınlanmıştır.
