Yrd. Doç. Fehmi Tanrısever
Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesi
&
Yrd. Doç. Kürşad Derinkuyu
Türk Hava Kurumu Üniversitesi, İşletme Fakültesi
Enerji Piyasaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü
Geçen ayki yazımızda elektrik ticareti yapan paydaşların Gün Öncesi Piyasası tekliflerinde yaptıkları hatalara değinmiştik. Bu hatalar arasında bir diğer yapılan ise ortalama marjinal maliyet yöntemi yapılarak verilen tekliflerdir. Kısaca, piyasa katılımcıları bazen üretim portföylerinin ağırlıklı marjinal maliyetini hesaplayıp sadece bu maliyeti içeren bir teklifle tek basamaklı bir teklif verirler. Ancak optimal teklif, bu ağırlıklı ortalama yöntemini her zaman “uniformly dominate” eder.
Bu durumu açıklamak için aşağıdaki örneğe bir göz atalım. Tablo 1’de örnek bir enerji şirketinin sahip olduğu 3 santralin 8-9 saatleri arasındaki yük ve marjinal maliyetleri verilmiş olsun.
Saatlik teklif veren bir şirket için GÖP’e verilecek optimal teklif seti aşağıdaki gibi olmalıdır:
Bu teklif setine göre PTF 19.99TL’nin altındaysa hiçbir santral çalışmaz. PTF 20 TL ile 69.99 TL arasında sadece Santral 1 devreye girer ve 50 MW satış yapmaya başlar. PTF 70 TL ile 99.99 TL arasında ise Santral 2 de devreye girer ve satış miktarı 150 MW olur. Santral 3, PTF 100 TL’yi geçtikten sonra devreye girer ve şirket 200 MW satış yapmaya başlar.
Optimal teklif seti Tablo 2’de olduğu gibidir. Ancak piyasa katılımcıları bazen bunun yerine ortalama marjinal maliyeti hesaplayıp onu teklif olarak girebilmektedirler.
Örneğimizdeki şirketin ortalama marjinal maliyeti 65 TL/MW olarak çıkmaktadır. Bu durumda ortalama marjinal maliyet hesabı ile teklif veren şirketin teklifi Tablo 3’de yer almaktadır.
Bu durumda ilgili şirket her 3 santralini de PTF 65 TL ve yukarısı için çalıştırmakta, PTF bu fiyatın altında olduğunda ise durdurmaktadır.
Bu teklifin neden problemli olduğunu anlamak için Grafik 1’de gerçekleşen PTF’e göre şirketin hem optimal teklifte hem de ortalama marjinale göre olan teklifte kar eğrisi çizdirilmiştir.
Grafikte görüldüğü üzere optimal teklif eğrisi her zaman ortalama marjinal teklif eğrisine eşit veya ilgili eğrinin üzerinde yer almaktadır. Yani “uniformly dominate” etmektedir.
Her iki teklifte de şirket PTF’in 20 TL/MW altı çıktığı aralıkta kar sağlayamamaktadır. Aynı şekilde PTF’in 100 TL/MW üstü durumda ise eşit kara yol açmaktadırlar. Ancak durum PTF 20-100 TL/MW aralığında olduğunda değişmektedir. Mesela PTF 65 TL/MW için ortalama marjinal maliyet hesabına göre teklif kar üretemezken (Santral 1 kar ederken, Santral 2 ve 3 zararına çalışıyor), optimal teklifte sadece Santral 1 çalışmakta ve toplamda (65-20)x50=2250 TL kar elde etmektedir.
İki teklif eğrisi arasındaki fark hesabına baktığımızda, şirket PTF 20-100 TL/MW aralığında olduğu durumlar için ortalamada 1031.25 TL daha az kar elde etmektedir ve bu durum fiyatın 65 TL olduğu durumda 2250 TL ile maksimuma ulaşmaktadır.
Örneğimizden de açıkça anlaşılacağı üzere marjinal maliyetlerin ortalamasını almak iyi bir fikir değildir. Katılımcılar bu şekilde teklif vermemelidir.
*”Bu makale Enerji Panorama dergisinin Temmuz 2015 tarihli sayısı için özel hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Yayınlanan haber ve yazıların tüm hakları Türkiye Enerji Vakfı’na aittir. Tekrar yayınlanması halinde kaynak gösterilerek bu sayfaya aktif bağlantı sağlanması zorunludur.”
