Yrd. Doç. Fehmi Tanrısever
TENVA Araştırma Merkezi Direktörü
Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesi
Muhammed Külfetoğlu
TENVA Araştırma Merkezi-Araştırmacı
Yakın dönemde Doğu Akdeniz’de gerçekleşen hidrokarbon keşifleri dikkatleri bir kez daha bölgeye çekti ve bölgenin mevcut önemini bir kat daha artırdı. Rezerv verilerinin önemli bir kısmı tahminlere dayalı olduğundan hem iyimser senaryoları hem de kötümser senaryoları destekleyebilecek çıkarımlar yapmak mümkün.
Amerikan Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nin (AJAM) raporları şu an için en güvenilir istatistik kaynağı olarak görülüyor. Bu raporlara göre Kıbrıs ile İsrail arasında kalan Leviathan adlı bölgede, Kıbrıs ile Mısır arasında kalan Nil adlı bölgede ve Girit’in güneydoğusundaki Heredot adlı bölgede toplam rezervi 30 milyar varil petrole eşdeğer ve 1,5 trilyon $ piyasa değerine sahip doğal gaz, petrol ve sıvı doğal gaz bulunuyor.[i] Aynı kurum Nil ve Leviathan bölgeleri için ayrı raporlara da sahip. Bu raporlara göre Nil bölgesinde 223,242 trilyon ayak küp (6,3 trilyon m3) doğal gaz, 1,763 milyar varil petrol ve 5,974 milyar varil sıvı doğal gaz bulunuyor.[ii] Leviathan bölgesi için hazırlanan raporda ise 122,378 trilyon ayak küp (3,45 trilyon m3) doğal gaz ve 1,763 milyar varil petrol olduğu öne sürülüyor.[iii] Bir diğer veriye göre GKRY Afrodit adlı sahasında 140 ile 220 milyar m3 arasında, İsrail ise Tamar ve Leviathan adlı sahalarında yaklaşık 685 milyar m3 doğal gaz buldu.[iv] İsrailli Derek Enerji şirketi ise Tamar ve Dalit bölgelerinde toplamda 255 milyar m3 doğal gaz rezervi bulduğunu açıkladı.[v] Bazı kaynaklara göre de Leviathan’da 450 milyar m3, Tamar’da 280 milyar m3 ve Dalit’te de 15 milyar m3 doğal gaz rezervi bulundu.[vi] Genel olarak ise Doğu Akdeniz’de 3,75 trilyon m3 doğal gaz ve 1,7 milyar varil petrol bulunduğu tahmin ediliyor.[vii] Çok daha iyimser bir tahmine göre ise Doğu Akdeniz genelinde piyasa değeri 3 trilyon doları bulan doğal gaz ağırlıklı olmak üzere toplam 15 trilyon m3 hidrokarbon enerji kaynağı bulunuyor.[viii]
Küresel ölçekli bir karşılaştırma yapmak açısından doğal gaz rezervi konusunda başı çeken Rusya, İran, Katar, Türkmenistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) kanıtlanmış rezerv miktarlarının sırasıyla yaklaşık olarak 49 trilyon, 34 trilyon, 25 trilyon, 17,5 trilyon ve 9,5 trilyon m3 olduğunu belirtelim.[ix] Türkiye ise 2012 yılında 45,2 milyar m3 doğal gaz tüketti.[x] Diğer bir deyişle yukarıda en iyimser tahmin olarak belirtilen doğal gaz ağırlıklı 15 trilyon m3 fosil enerji kaynağı Doğu Akdeniz’in genelinin enerji konusunda küresel önemde bir bölge olabileceği anlamına geliyor. Kaynaklar bölgedeki ülkeler arasında bölüneceği için ise ülkeler tek başlarına küresel dengeleri değiştirebilecek güçte olamayacaklar.
Yukarıdaki senaryoya rağmen Doğu Akdeniz halen dünyanın en az arama yapılmış bölgelerinin başında geliyor. Kısmen kesin veriler olsa da, verilerin büyük bölümü tahminlere dayanıyor. Sahaya inilip, teknik ve ekonomik analizler yapılıp, kuyu açılıp ekstraksiyona geçilmeden tahminler üzerinden yapılan ekonomik ve politik hesapların tutmama olasılığı oldukça yüksek görünüyor. Diğer bir deyişle, bölgedeki enerji kaynaklarının küresel dengeleri değiştirme gücü tahminlerin gerçeklerle uyuşma oranı ile doğru orantılı olacak. Şu an için sadece bölgesel dengelerin değişeceği gerçeğine odaklanmak daha ayağı yere basan bir analiz başlangıç noktası gibi görünüyor.
[i] BİLGESAM, “Doğu Akdeniz’de Enerji Keşifleri ve Türkiye”, http://goo.gl/V0rJ66, 10. (Erişim: 11.07.2014). [ii] USGS, “Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Nile Basin Province, Eastern Meditarrenean”, Fact Sheet 2010-3027, Mart 2010. [iii] USGS, “Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Meditarrenean”, Fact Sheet 2010-3014, Mart 2010. [iv] Betül Buke Karaçin, “Doğu Akdeniz’de Enerji Serüveni”, Analist, 2012, http://goo.gl/HvzTrn, (Erişim: 11.07.2014). [v] PRIO, “The Cyprus Hydrocarbons Issue”. [vi] Eytan Sheshinski, “Introduction: Natural Resource Wealth, Blessing and ‘Curse’”. [vii] M. Ergün Olgun, “Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Politikaları ve Kıbrıs”, http://goo.gl/ukv3ZZ, (Erişim: 11.07.2014). [viii] BİLGESAM, a.g.e, 14. [ix] Harrison Jacobs, “The 17 Countries Sitting On The Most Valuable Energy Reserves”,
http://goo.gl/s5Mdbz,(Erişim: 11.07.2014). [x] Enerji Enstitüsü, “Geçen Sene Doğal Gaz Tüketimi Tahminlerin %7 Altında Gerçekleşti”, http://goo.gl/NrM8Vp, (Erişim: 11.07.2014).-“This article has been prepared in Turkish”
Yrd. Doç. Fehmi Tanrısever
TENVA Araştırma Merkezi Direktörü
Bilkent Üniversitesi İşletme Fakültesi
Muhammed Külfetoğlu
TENVA Araştırma Merkezi-Araştırmacı
Yakın dönemde Doğu Akdeniz’de gerçekleşen hidrokarbon keşifleri dikkatleri bir kez daha bölgeye çekti ve bölgenin mevcut önemini bir kat daha artırdı. Rezerv verilerinin önemli bir kısmı tahminlere dayalı olduğundan hem iyimser senaryoları hem de kötümser senaryoları destekleyebilecek çıkarımlar yapmak mümkün.
Amerikan Jeolojik Araştırmalar Merkezi’nin (AJAM) raporları şu an için en güvenilir istatistik kaynağı olarak görülüyor. Bu raporlara göre Kıbrıs ile İsrail arasında kalan Leviathan adlı bölgede, Kıbrıs ile Mısır arasında kalan Nil adlı bölgede ve Girit’in güneydoğusundaki Heredot adlı bölgede toplam rezervi 30 milyar varil petrole eşdeğer ve 1,5 trilyon $ piyasa değerine sahip doğal gaz, petrol ve sıvı doğal gaz bulunuyor.[i] Aynı kurum Nil ve Leviathan bölgeleri için ayrı raporlara da sahip. Bu raporlara göre Nil bölgesinde 223,242 trilyon ayak küp (6,3 trilyon m3) doğal gaz, 1,763 milyar varil petrol ve 5,974 milyar varil sıvı doğal gaz bulunuyor.[ii] Leviathan bölgesi için hazırlanan raporda ise 122,378 trilyon ayak küp (3,45 trilyon m3) doğal gaz ve 1,763 milyar varil petrol olduğu öne sürülüyor.[iii] Bir diğer veriye göre GKRY Afrodit adlı sahasında 140 ile 220 milyar m3 arasında, İsrail ise Tamar ve Leviathan adlı sahalarında yaklaşık 685 milyar m3 doğal gaz buldu.[iv] İsrailli Derek Enerji şirketi ise Tamar ve Dalit bölgelerinde toplamda 255 milyar m3 doğal gaz rezervi bulduğunu açıkladı.[v] Bazı kaynaklara göre de Leviathan’da 450 milyar m3, Tamar’da 280 milyar m3 ve Dalit’te de 15 milyar m3 doğal gaz rezervi bulundu.[vi] Genel olarak ise Doğu Akdeniz’de 3,75 trilyon m3 doğal gaz ve 1,7 milyar varil petrol bulunduğu tahmin ediliyor.[vii] Çok daha iyimser bir tahmine göre ise Doğu Akdeniz genelinde piyasa değeri 3 trilyon doları bulan doğal gaz ağırlıklı olmak üzere toplam 15 trilyon m3 hidrokarbon enerji kaynağı bulunuyor.[viii]
Küresel ölçekli bir karşılaştırma yapmak açısından doğal gaz rezervi konusunda başı çeken Rusya, İran, Katar, Türkmenistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) kanıtlanmış rezerv miktarlarının sırasıyla yaklaşık olarak 49 trilyon, 34 trilyon, 25 trilyon, 17,5 trilyon ve 9,5 trilyon m3 olduğunu belirtelim.[ix] Türkiye ise 2012 yılında 45,2 milyar m3 doğal gaz tüketti.[x] Diğer bir deyişle yukarıda en iyimser tahmin olarak belirtilen doğal gaz ağırlıklı 15 trilyon m3 fosil enerji kaynağı Doğu Akdeniz’in genelinin enerji konusunda küresel önemde bir bölge olabileceği anlamına geliyor. Kaynaklar bölgedeki ülkeler arasında bölüneceği için ise ülkeler tek başlarına küresel dengeleri değiştirebilecek güçte olamayacaklar.
Yukarıdaki senaryoya rağmen Doğu Akdeniz halen dünyanın en az arama yapılmış bölgelerinin başında geliyor. Kısmen kesin veriler olsa da, verilerin büyük bölümü tahminlere dayanıyor. Sahaya inilip, teknik ve ekonomik analizler yapılıp, kuyu açılıp ekstraksiyona geçilmeden tahminler üzerinden yapılan ekonomik ve politik hesapların tutmama olasılığı oldukça yüksek görünüyor. Diğer bir deyişle, bölgedeki enerji kaynaklarının küresel dengeleri değiştirme gücü tahminlerin gerçeklerle uyuşma oranı ile doğru orantılı olacak. Şu an için sadece bölgesel dengelerin değişeceği gerçeğine odaklanmak daha ayağı yere basan bir analiz başlangıç noktası gibi görünüyor.
[i] BİLGESAM, “Doğu Akdeniz’de Enerji Keşifleri ve Türkiye”, http://goo.gl/V0rJ66, 10. (Erişim: 11.07.2014). [ii] USGS, “Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Nile Basin Province, Eastern Meditarrenean”, Fact Sheet 2010-3027, Mart 2010. [iii] USGS, “Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Meditarrenean”, Fact Sheet 2010-3014, Mart 2010. [iv] Betül Buke Karaçin, “Doğu Akdeniz’de Enerji Serüveni”, Analist, 2012, http://goo.gl/HvzTrn, (Erişim: 11.07.2014). [v] PRIO, “The Cyprus Hydrocarbons Issue”. [vi] Eytan Sheshinski, “Introduction: Natural Resource Wealth, Blessing and ‘Curse’”. [vii] M. Ergün Olgun, “Doğu Akdeniz’de Hidrokarbon Politikaları ve Kıbrıs”, http://goo.gl/ukv3ZZ, (Erişim: 11.07.2014). [viii] BİLGESAM, a.g.e, 14. [ix] Harrison Jacobs, “The 17 Countries Sitting On The Most Valuable Energy Reserves”,
http://goo.gl/s5Mdbz,(Erişim: 11.07.2014). [x] Enerji Enstitüsü, “Geçen Sene Doğal Gaz Tüketimi Tahminlerin %7 Altında Gerçekleşti”, http://goo.gl/NrM8Vp, (Erişim: 11.07.2014).
