Musa DİLSİZ
TESPAM Petrol Fiyatları Analisti
Petrol varil fiyatlarının Kasım ayına başlangıç ve bitiş değerleri karşılaştırıldığında ayı kazançlı bir şekilde tamamladığı görülmektedir. Eylül ve Ekim ayından sonra Kasım ayında da değer kazanan petrol varil fiyatları kazançlarını üst üste üçüncü aya taşımayı başarmıştır.*
Ayın başlangıcına Brent tipi petrolde 60 usd/varil seviyelerinde giriş yapan fiyatlar, ay boyunca inişli-çıkışlı bir grafik seyrettikten sonra ay sonunda 63,50 usd/varil seviyelerine tırmanmıştır. WTI tipi petrolde ise ay başında 54 usd/varil seviyeleri göze çarparken, yine ay boyunca inişli-çıkışlı bir seyirden sonra ay sonunda 58 usd/varil seviyeleri görülmektedir.
Aşağıdaki grafikler (Grafik 1 ve Grafik 2) Brent tipi petrol ve WTI tipi petrolün aylık fiyat seyrini göstermektedir. Ayın başlangıcından bitişine kadar fiyatların durumu bu iki grafikte görülebilir.
Grafik 3 ABD de ham petrol arama işlerinde çalışan toplam kule miktarını göstermektedir. Baker Hughes tarafından açıklanan verilere göre, Kasım ayında toplam kule sayısının 729 dan 749 sayısına 20 adet yükseldiği görülmektedir. Bu veri ABD de petrol sektöründeki yatırımların artmakta olduğuna dair önemli ipuçları göstermektedir.
Grafik 4 ise ABD Enerji Enformasyon İdaresi tarafından açıklanan ABD ham petrol stok durumundaki değişim verisini içermektedir. Birinci ve ikinci hafta artan stok miktarları, üçüncü ve dördüncü hafta azalmıştır. ABD ham petrol stok miktarlarında görülen artış petrol varil fiyatlarını düşürmeye yönelik etki ederken, stoklardaki azalış ise fiyatlar açısından yukarı yönlü etki etmektedir. Küresel arz fazlasının durumu ve takibi için ABD ham petrol stok verisi önemli bir veridir. Kasım ayı başlarında yaşanan stoklardaki beklenmeyen artış piyasaları arz fazlası açısından tedirgin etse de, sonrasında görülen beklenenden fazla miktardaki azalma küresel arz fazlalığındaki sıkılaşmanın devam ettiğine dair düşünceleri kuvvetlendirmiştir. Bu durum da fiyatların yükselişini destekler niteliktedir.
5 numaralı grafik ABD ham petrol haftalık üretim değerlerini göstermektedir. Buna göre Kasım ayı içerisinde üretim değerleri ilk hafta için 9,620 milyon varil/gün, ikinci hafta için 9,645 milyon varil/gün, üçüncü hafta için 9,658 milyon varil/gün ve son hafta için 9,682 milyon varil/gün olarak gerçekleşmiştir. Bu değerler ABD ham petrol günlük üretimi göz önünde bulundurulduğunda 1980 yılından bu tarafa görülen en yüksek değerlerdir. Her geçen hafta üretim verileri rekor yenilemektedir. Üretim değerlerinin 2018 ve 2019 yıllarında 10 milyon varil/gün seviyelerini zorlayacağının tahmin edildiği düşünüldüğünde, küresel arz fazlasının erimesini engelleyen en önemli etkenlerden biri de artan ABD ham petrol üretim verisi olacaktır.
Sonuç olarak petrol varil fiyatları Kasım ayı içerisinde değer kazanmıştır. Ay boyunca genellikle ABD ham petrol endüstrisinden gelen verilerin ve 30 Kasım’da gerçekleştirilen OPEC üretim kısıtlaması anlaşmasının uzatılması hususunda yapılacak toplantıya dair spekülatif haberlerin etkisinde seyrini değiştiren petrol varil fiyatları, 2 senelik periyot düşünüldüğünde en yüksek seviyelere ulaşmıştır. OPEC toplantısı öncesinde tarafların yapmış olduğu olumlu açıklamalar, küresel arz fazlasının sıkılaştığına ve piyasaların yavaş yavaş dengeye geliyor olduğuna dair bir takım sinyaller, bu yüksek seviyelerin gerekçeleri olarak gösterilebilir.
Mevzubahis yüksek seviyelerin korunup daha da geliştirileceğine dair soru işaretleri de dillendirilmektedir. Soru işareti oluşturan etkenlerden belki de en önemlisi ABD günlük ham petrol üretim değerlerinin her hafta rekor yenileyerek yoluna devam etmesidir. Artan fiyatların da etkisi ile ABD de kaya gazı ve kaya petrolü alanında faaliyet gösteren yatırımcıların yatırımlarını artırmaya devam etmesi, üretim seviyelerinin daha da yükseleceğinin habercisi olarak kabul edilebilir. EIA tarafından yapılan tahminlerde 2018 ve 2019 seneleri için üretim verilerinin günlük 10 milyon varil seviyelerini zorlayacağının öngörülmesi ise, küresel arz fazlasının eritilmesinin o kadar da kolay olmayacağının bir göstergesidir.
Kasım ayının petrol sektöründe en önemli gündem maddesi OPEC tarafından 30 Kasım’da gerçekleştirilen toplantıdır. Toplantıda Mart 2018 de sona erecek üretim kısıtlaması anlaşmasının 2018 sonuna kadar 9 ay daha uzatılması kararlaştırılmıştır ve OPEC üyesi olmayan ülkeler de anlaşmaya uyacağını taahhüt etmiştir. Yapılacak üretim kısıtlaması miktarında ise herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir. Üretim kısıtlaması anlaşmasının küresel arz fazlasının erimesinde etkili olmasına rağmen istenen seviyelere çekilemediği, anlaşmanın uzatılmasının küresel arz fazlasında 5 yıllık ortalamaya yaklaşılması için etkili olacağı vurgulanmıştır. Küresel petrol piyasalarının dengeleneceğine dair olumlu düşünceler de toplantı boyunca dillendirilmiştir.
Bu aşamadan sonrasında petrol fiyatlarının bir miktar daha yükselip Brent tipi petrolde 65 usd/varil, WTI tipi petrolde 60 usd/varil seviyelerine yükselmesi muhtemeldir. Daha yüksek seviyeler ise çok olası görünmemektedir. Çünkü artan petrol fiyatlarıyla beraber ABD de kaya gazı ve kaya petrolü alanında yapılan yatırımlar artmakta, dolayısıyla üretim miktarı artmaktadır. Bu durum da küresel arz fazlasının erimesine engel teşkil etmektedir. Böylece ilk aşamada fiyatların daha da yükselmesi duracak, ilerleyen aşamada da belki de fiyatların aşağı yönlü harekete geçişi gözlemlenecektir.
