2022 Yılı Eylül ayında gerçekleşen toplam 26.837 GWh elektrik üretiminin %76,56’sı serbest üretim şirketleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Serbest üretim şirketlerinin üretimdeki payı, bir önceki aya göre 1,20 puan artmıştır, geçtiğimiz senenin aynı dönemine göre ise 1,84 puan düşüş göstermiştir.
Serbest üretim şirketlerini %16,67 oran ile EÜAŞ santralleri ve %4,78 oran ile Lisanssız santraller izlemektedir. Toplam üretimin %1,89’u İşletme Hakkı Devredilen Santraller, %0,10’u ise Yap-İşlet-Devret santralleri tarafından üretilmiştir[1].
Gerçekleşen elektrik üretimi kaynak bakımından incelendiğinde ise, 2022 Eylül ayında toplam üretimin %27,1’inin doğalgaz ve LNG santralleri tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Barajlı hidroelektrik santraller, ilgili ayda toplam üretimin %11,5’ini karşılarken, akarsu tipi hidroelektrik santraller ise %3,2 oranıyla üretime katkıda bulunmuştur. İthal kömür santralleri Eylül ayında toplam üretimin %14,6’sını karşılarken, yerli kömür santralleri ise %15,2 oranında katkı sağlamıştır. Yenilenebilir enerji santrallerinden rüzgâr enerjisi santralleri toplam üretime %9,1 jeotermal ve güneş enerjisi santralleri[2] ise %8,8 oranında katkıda bulunmuştur. Diğer termik santrallerin[3] üretimdeki payı ise %2,7 olarak gerçekleşmiştir.
TEİAŞ tarafından yayımlanan üretim verilerine göre, 2022 Eylül ayında termik santrallerin gerçekleşen toplam üretimdeki payı %67,43 olarak kaydedilmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik üretiminin payı ise %32,57 olarak gerçekleşmiştir[4].
2021 yılı Eylül ayında 520,86 TL/MWh olarak gerçekleşen ortalama piyasa takas fiyatı (PTF), 2022 yılı Eylül ayında, bir önceki yıla göre %639,5 oranında artarak 3.851,82 TL/MWh olarak kaydedilmiştir. Bu dönemde gerçekleşen ortalama PTF, bir önceki aya göre (3.066,55 TL/MWh) %25,6 oranında artış göstermiştir.
Eylül 2022’de en yüksek günlük ortalama piyasa takas fiyatı 2 Eylül Cuma günü 4.419,41 TL/MWh olarak gerçekleşirken en düşük günlük ortalama PTF ise, 5 Eylül Pazartesi günü 3.368,06 TL/MWh olarak kaydedilmiştir. Piyasa takas fiyatları saatlik bazda incelendiğinde ise, en yüksek PTF değerinin 2 Eylül Cuma günü saat 09:00’da 4.800,00 TL/MWh, en düşük PTF değerinin ise 5 Eylül Pazartesi günü saat 06:00’da 1.000,01 TL/MWh olarak gerçekleştiği görülmektedir.
2022 yılı Eylül ayında pik saatlerde[5] 3.948,91 TL/MWh olarak gerçekleşen ortalama PTF, bir önceki ayın pik saatler ortalaması olan 3.230,57 TL/MWh’lik değere göre %22,2 oranında düşmüştür[6].
2021 yılı Eylül ayında pik dışı (off-peak) saatlerin PTF değeri ortalama 490,57 TL/MWh iken, bu değer 2022 yılı Eylül ayında %665,4 oranında bir artış kaydetmiş ve 3.754,74 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir.
2021 yılı Eylül ayı içerisinde toplam 27.670 GWh olan elektrik talebi, 2022 yılı Eylül ayında bir önceki yıla göre %1,53 oranında artış göstererek, 28.092 GWh değerine ulaşmıştır[7]. 2021 yılı Eylül ayında 37.950 MWh olarak ölçülen saatlik ortalama talep, 2022 yılı Eylül ayında 37.759 MWh olarak gerçekleşmiştir.
2022 yılı Ağustos ayı sonunda 102.024 MW olan toplam kurulu güç değeri 126,2 MW’lık artışla 2022 yılı Eylül ayı sonunda 102.151 MW olarak kaydedilmiştir.
Toplam kurulu gücün %68,0’lik (69.508 MW) kısmını serbest üretim şirketleri oluştururken, EÜAŞ santrallerinin toplam kurulu güçteki payı %20,6 (20.995 MW) seviyesindedir[8]. Yap işlet devret santralleri %0,1’lik (116 MW), işletme hakkı devredilen santraller %3,2’lik (3,275 MW) bir orana sahiptir. Lisanssız santrallerin toplam kurulu güç içindeki payı da %8,1 (8.257 MW) olarak kaydedilmiştir.
2022 yılı Eylül ayı sonunda oluşan toplam kurulu gücün %24,8’lik kısmı (25.297 MW) doğalgaz ve LNG yakıt tipi santralleri ile karşılanırken, %22,8’lik kısmı (23.275 MW) barajlı hidrolik santraller tarafından karşılanmaktadır. Bu yakıt tiplerini %11,1’lik (11.382 MW) oran ile yerli kömür[9] santralleri ve %9,5’lik oran (9.714 MW) ile ithal kömür santralleri izlemektedir. Akarsu tipi hidrolik santraller %8,1’lik bir orana (8.293 MW) sahipken, rüzgâr santralleri toplam kurulu gücün %10,9’luk bir kısmını (11.137 MW) oluşturmaktadır[10]. Toplam kurulu gücün %8,7’lik kısmı (8.901 MW) güneş enerjisi santralleri, %1,7’lik kısmı (1.686 MW) jeotermal enerji santrallerinden oluşurken, %2,4’lük kısmı (2.465 MW) ise diğer termik santraller[11] tarafından oluşturulmaktadır.
2021 yılı Eylül ayında 4,269 milyar m3 olarak kaydedilen toplam doğalgaz tüketimi, 2022 yılı Eylül ayının aynı döneminde %22,5 oranında bir düşüş ile 3,308.178 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir. Elektrik santrallerinde tüketilen doğal gaz miktarı 2021 yılı Eylül ayında 1,841 milyar m3 iken bu miktar, 2022 yılının aynı döneminde %32,3 oranında düşerek 1,246 milyar m3 olarak kaydedilmiştir[12]. Elektrik santrallerinde tüketilen doğalgaz miktarının toplam doğalgaz tüketimine oranı 2021 yılı Eylül ayında 43,1 iken, bu oran 2022 Eylül ayında %37,7 olarak gerçekleşmiştir.
[1] Veriler Yük Tevzi Bilgi Sistemi’nin yayımladığı Kamusal Raporlardan alınmıştır.
[2] Jeotermal ve Güneş enerjisi santralleri “Diğer Yenilenebilir” olarak sınıflandırılmıştır.
[3] Fuel-oil, nafta, motorin, LPG, lisanssız termik ve biyokütle santralleri diğer termik santraller olarak sınıflandırılmaktadır.
[4] 2022 Eylül verileri Yük Tevzi Bilgi Sistemi’nin yayımladığı 30 Eylül 2022 tarihli Kamusal Rapordan alınmıştır.
[5] Pik saatler 08:00-20:00 arasındaki saatleri, pik dışı saatler ise 20:00-08:00 arasındaki saatleri ifade eder.
[6] Gün Öncesi Piyasası ortalama elektrik fiyatları hesaplamalarında kaynak olarak Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. Piyasa Gelişim Raporları PTF ortalamaları kullanılmaktadır.
[7] 2021 ve 2022 yılları için saatlik veriler YTBS Genel Günlük İşletme Neticesi Raporları’ndan alınmıştır.
[8] Kaynak olarak TEİAŞ tarafından yayımlanan 30 Eylül 2022 tarihli Genel Günlük İşletme Neticesi raporu kullanılmaktadır.
[9] Taş kömürü, linyit ve asfaltit santralleri yerli kömür santrali olarak sınıflandırılmaktadır.
[10] Akarsu tipi hidrolik santrallere lisanssız hidrolik santraller de dahildir.
[11] Fuel-oil, nafta, motorin, LPG, lisanssız termik, kojenerasyon ve biyokütle santralleri diğer termik santraller olarak sınıflandırılmaktadır.
[12] 2022 yılı Eylül ayı Elektrik üretimi için tüketilen toplam doğal gaz miktarı, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü raporlarından alınmaktadır.
