Celaleddin Can Tutaşı
Bilkent Üniversitesi Enerji Topluluğu
Enerji sektörünün önem kazanmasıyla doğru orantılı bir şekilde enerji arz tarafındaki yoğun çalışmalarda her geçen gün ivmelenerek güçlenmeye devam etmektedir. Bu yönde yapılan büyük yatırımların lisans süreçleri, çalışmaları ve üretimdeki paylarının önemi popülerliğini sürdüredursun, diğer tarafta düşük kurulu güçteki Lisanssız olarak tabir edilen elektrik üretimi de gündemimizin olmazsa olmazlarındandır.
Peki, Lisanssız elektrik üretimi nedir? Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelikte de açıkça belirtildiği üzere;
…tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarının tüketim noktasına en yakın üretim tesislerinden karşılanması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve etkin kullanımının sağlanması, elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ile şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilmeleridir…
(http://www.epdk.gov.tr/index.php/elektrik-piyasasi/mevzuat?id=1292)
21 Temmuz 2011 tarihli yönetmelikte belirtildiği gibi azami 500 kW sınırı ile kendi elektriğini üretebilme hakkı tanınmış, sonrasında 26 Haziran 2012 Lisanssız Elektrik üreticileri için dağıtım sistemine bağlantı anlaşması ve Lisanssız Elektrik üreticileri için dağıtım sistem kullanım anlaşmasıyla bu süreç tamamlanmıştı. Daha sonra bu konu TBMM Genel Kurulunda görüşülerek 14 Mart 2013’te kabul edilen Elektrik Piyasası Kanunu ile yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretimi kurulumları için 500 kW olan üst sınır 1 MW’a yükseltildi. Bu sınırın yükseltilmesiyle birlikte lisanssız üretime verilen önem arttı ve yatırımcılar kendi elektriklerini üretebilmeleri için kolları sıvadı.
2012’den beri devam eden süreçte geçici kabul alan lisanssız üretim santralleri ile ilgili TEDAŞ’ın resmi web sitesinde yayınladığı bilgilere göre aşağıdaki sonuçlara ulaşılabilir:
(http://www.tedas.gov.tr/LisansizElektrik/Gecici%20Kabul%20yap%C4%B1lan%20Projeler.pdf)
Geçici kabulü gerçekleştirilen lisanssız elektrik üretim santrallerinin güçlerinin dağılımı aşağıdaki gibidir:
– 2014 Aralık Ayı itibariyle Türkiye’de geçici kabulü yapılan lisanssız enerji Santrallerinin sayısı 113’tür.
– Bu 113 santral için toplam kurulu güç 48861,5 kWe’dir.
– 21 Dağıtım bölgesinden 17’sinde geçici kabulü yapılmış lisanssız elektrik üretim santrali mevcuttur.
– Geçici kabulü yapılmamış 4 Bölge Aras, Çoruh, Trakya ve Yeşilırmak EDAŞ’tır.
– Bu 4 bölgenin de Türkiye coğrafyasının kuzeyinde yer almasının en önemli sebebi, lisanssız elektrik üretimi fırsatının ülkemizde ağırlıklı olarak güneş enerjisine dayalı elektrik üretimi için kullanıldığı ile açıklanabilir.
– Geçici kabul yapılmayan 4 bölgeden Aras Edaş’ın kapsamında yer alan Erzurum ili için ise Güneş Enerjisine dayalı ilk olan 4.9 MW’lık lisans verilmiştir.
– Geçici kabul yapılmış lisanssız elektrik üretimi yapan tesislerin yer aldığı bölgelere bakıldığı zaman en az gücün paylaşıldığı 2 bölge olan Boğaziçi ve Ayedaş ise İstanbul ilini kapsamaktadır.
– En yüksek geçici kabul yapılan bölge 12078,6 kWe ile Toroslar Bölgesidir. Toroslar Bölgesi’nin bu değere ulaşmasını sağlayan en temel unsur Sunar Mısır Entegre Tesisleri A.Ş’ye verilen 7744 kWe gücündeki izindir. Bu üretim kapasitesine sahip Türkiye’nin en büyük lisanssız Bakanlık onaylı kojenerasyon tesisi pozisyonundadır.
– Toplam kapasite içerisinde yer alan Ser Metal Sanayi ve Ticaret A.Ş’ye ait 250 kWe’lık Rüzgar Enerjisi tesisi ise Balıkesir ilinde Uludağ Edaş bünyesindedir.
– Bu rüzgar enerjisi santrali ile Türkiye`de lisanssız rüzgâr sınıfındaki ilk geçici kabul de yapılmış oldu. Bu demek oluyor ki rüzgâra dayalı lisanssız elektrik üretimi yine rüzgâr türbinlerinin yoğun olarak konumlandırıldığı Balıkesir`in Gönen ilçesinden başladı.
– Balıkesir Gönen’deki yatırımda kullanılan Vira marka türbin Northel Enerji A.Ş. tarafından üretildi. Bu türbin ile Türkiye`de imal edilerek elektrik üretimine geçirilen uluslararası standartlardaki ilk rüzgâr türbini unvanı elde edildi.
– Geçici kabulü yapılan santraller listesinde ilk sırayı Muğla Belediyesi’nin tesislerinden biri için kurulan GES alıyor. Bu santralin projesinin onay tarihi 27 Kasım 2012, kabul tarihi ise 10 Şubat 2013’tür.
– Bununla birlikte TEDAŞ Geçici kabulü 29 Ocak 2013 tarihinde gerçekleştirilen Gürsu Belediyesi’nin Güneş Enerjisi Santrali için bir aylık test süresinin ardından 5 Mart 2013 tarihinde mahsuplaşmaya başlanarak 4 Nisan 2013’te de ilk mahsuplaşmasını yapmış ve faturası Uludağ EDAŞ tarafından kesilmiştir.Tesis mahsuplaşma ve faturayla birlikte LUY kapsamında tamamlanan ilk Güneş Enerji Santrali olmuştur.
– Gürsu Belediyesi’ne ait GES aynı zamanda Projesi onaylanan ilk yüksek gerilimden bağlı GES’tir.
– Lisanssız elektrik üretiminin üst sınırı olan 1 MW kapasitede kurulan santrallerin sayısı 7’dir ve bunların tamamı Güneş Enerjisine ayrılmıştır.
– Lisanssız elektrik üretiminde 3 adet 1200 kWe ile çöp gazı elektrik santralinin geçici kabulü yapıldığı görünüyor.
– Yatırımların içerisindeki 11 üretim tesisi için direk olarak belediyelerle başvuru yapılmış. 3 tesisin de başvurusu direk üniversiteler üzerinden yapılmıştır.
– Geçici kabulü yapılmış lisanssız elektrik üretimi santrallerinin illere göre dağılımı ise aşağıdaki haritadan rahatlıkla görülebilir.
– Geçici kabulü yapılmış santraller toplam 30 ilde toplanmış.
– 51 ilde herhangi bir lisanssız elektrik üretim tesisinin geçici kabulü yapılmamış.
– Geçici kabulü yapılmış santrallerin yoğun olarak bulunduğu iller sırayla
İzmir, Kayseri, Ankara, Antalya, Konya olarak görünüyor.
– Geçici kabulü yapılmış santraller incelendiği zaman Orta Karadeniz, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu, ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinin zayıflığı dikkat çekiyor.
– Geçici kabulü yapılmış yatırımların Ege ve Akdeniz kıyılarında yoğunlaştığı belirgin bir şekilde dikkat çekiyor.
– Geçici kabulü yapılmış lisanssız elektrik üretim santrallerinin illere göre büyükten küçüğe güçlerinin sıralanışı aşağıdaki gibidir.
– En yüksek geçici kabul yapılan il 8919,8 kWe ile Adana’dır. Daha önce de belirtildiği gibi Adana’nın bu değere ulaşmasını sağlayan en temel unsur Sunar Mısır Entegre Tesisleri A.Ş’ye verilen 7744 kWe gücündeki izindir. Bu üretim kapasitesine sahip Türkiye’nin en büyük lisanssız Bakanlık onaylı kojenerasyon tesisi pozisyonundadır.
– 2.sırada yer alan Kayseri İli’ne ait 10 üretim tesisinin 7’sinin 500 kWe’den büyük olmasının sonucunda yapılan son düzenlemelerle yükseltilen lisanssız sınırının en çok bu şehre yaradığı açıkça görünmektedir.
– Tüm santraller göz önüne alındığı zaman ortalama başvuru başına geçici kabulü yapılan güç ise yaklaşık olarak 396 kWe’dir.
– Güneş enerjisi yatırımları için gözde il Karaman’ın bu listede olmaması ise dikkat çekici bir noktadır.
– Geçici kabulü yapılan santrallerin 25’i 2013 yılına ait, 88’i 2014 yılına ait, ilk yasal düzenlemelerin tamamlandığı 2012 yılında ise geçici kabul mevcut değildir.
– 2014 yıl sonu itibariyle yaklaşık olarak Türkiye toplam kurulu gücü 69000 MW civarında düşünülür, lisanssız elektrik üretimi de 49 MW kabul edilirse, lisanssızların toplam kurulu güce oranı %0.07 ile çok düşük bir paya sahip olduğu net bir şekilde görünüyor.
– 14 Mart 2013’te tarihli düzenlemeden (üst sınırın yükseltilmesi) önce geçici onay almış santral sayısı 4 tanedir ve bunların toplam kurulu güçleri 286.8 kWe, bu tarihten sonra toplamda 109 santral devreye alınmış ve bunların toplam kapasitesi 48574,7 kWe’dir. Oranlandığı zaman düzenlemeden sonra geçici kabul almış güç toplam kabul almış gücün %99’unu oluşturmuştur.
Ülkemizde son zamanlarda sıkça gündeme gelen lisanssız elektrik üretiminden kaynaklı kapasitenin hızla artarak enerji sektörüne katkısı küçümsenemez bir gerçektir. Gerek yatırımcıların gerek dağıtım bölgelerinin gerekse TEDAŞ’ın yoğun çalışmaları ve iyileştirmeleriyle lisanssız kurulu gücün toplam kurulu güçteki payı hızla artmaktadır. Sürekli devam eden iyileştirmeler ve bilinçli yatırımcıların artmasıyla birlikte bu süreç daha da kolaylaşacaktır. Yakın bir zamanda tüketicilerin aynı zamanda potansiyel bir üretici olduğu hepimizin kabul edeceği bir gerçek olacaktır.
Kaynak: http://tutasi.com/2015/01/11/35-lisanssiz-elektrik-uretim-raporu/
