Son yıllarda, çeşitli doğal gaz boru hattı projeleri ve doğal gaz ithalat olanakları Türkiye’de yürürlüğe girdi. TANAP, Türkiye’deki en büyük doğal gaz boru hattı yatırımı olarak kabul ediliyor, doğal gaz boru hattı projesinin tamamlanmasından sonra 16 milyar metreküp gazın yaklaşık 6 milyar metreküpü Türkiye tarafından satın alınacak kalan 10 milyar metreküpü Avrupa’ya ihraç edilecek.
Güncel gaz alanı keşifleri Leviathan, Tamar ve Kıbrıs ayrıca beraberinde yeni boru hattı projeleri getiriyor, öyle ki Türkiye’nin bir enerji aktarım merkezine dönüşme fırsatı var. Bununla birlikte, bu projelerin Türkiye’deki doğal gaz piyasalarını etkileyip etkilemeyeceği ya da nasıl etkileyeceği tartışmalı bir konu. Bütün uluslararası doğal gaz ithalat ve ticaret gelişmelerine ve hatta Türkiye Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nun piyasa faaliyetlerinin yürütmesinde özel sektör şirketlerine olanak sağlamasına rağmen, çeşitli şekillerde doğal gaz ithalatını sınırlayan, özellikle doğalgaz ithalatçıları için, yasal sınırlamalar var.
Doğal gaz itahalatçıları doğal gazı BOTAŞ’tan tedarik etmeliler
Türkiye’deki doğal gaz ithalatında bir sınırlama, BOTAŞ’ın hiç bir anlaşması bulunmadığı ülkelerden yapılacak olan doğal gaz ithalatının EPDK’nın değerlendirmesine ve iznine tabi olduğunu öne süren Doğal Gaz Piyasası Kanunu hükmüdür. Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na göre, EPDK piyasa rekabetini, mevcut sözleşmeler ve aynı zamanda ithalat bağlantılardan doğan yükümlülükleri değerlendirerek bu ülkelerden yapılacak olan doğal gaz ithalatına izin verebilir.
Diğer yandan, BOTAŞ’ın anlaşması bulunan ülkelerden yapılan doğal gaz ithalatı bu anlaşmaların süresi doluncaya kadar doğal gaz ithalatçılarına yasaktır. Anlaşmaların süresi bittikten sonra, doğal gaz ithalatçıları BOTAŞ’ın ithal ettiğiyle aynı miktar olmak üzere anlaşma imzalayabilirler.
Kısaca, doğal gaz ithalat şirketlerinin doğal gazı direk üçüncü ülkelerden ya da boru hatlarından tedarik etmelerine izin yoktur. Aksine, BOTAŞ’ın doğal gaz ithalatına hala hakimiyeti mevcuttur.
İthalat ve ihracat faaliyetleri için ayrı lisansların gerekliliği
Bilindiği üzere, esasen doğal gaz piyasasındaki her piyasa faaliyeti için ayrı bir lisans gerekir. Bu prensip doğal gaz ithalat şirketleri için de uygulanabilir. Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliği uyarınca, bir doğal gaz ithalatçısı ithal ettiği doğal gazı yurt dışına ihraç edebilmesi için ihracat lisansı almalıdır. Ayrıca, ayrı bir ithalat lisansı da her ithalat bağlantısı için gereklidir.
Doğal gaz ithalatı ve satışı için piyasa limiti
Mevzuat sadece yurt dışından ithal edilen doğal gaz için değil ayrıca ithal edilen ve satılan doğal gaz miktarı için de sınırlandırma getiriyor. Mevzuat uyarınca, doğal gaz ithalat şirketleri tarafından ithal edilen ya da satılan doğal gaz, EPDK tarafından belirlenen ilgili yılın tahmini doğal gaz tüketiminin %20’sini aşmamalıdır.
Bu bağlamda, Yeni Doğal Gaz Piyasası Yasa Tasarısı ile ne düzenlenmiştir?
Yeni Doğal Gaz Piyasası Yasa Tasarısı, doğal gazını ithalatı ve satışındanki aynı piyasa kısıtlamalarını düzenliyor. Ancak, Yeni Doğal Gaz Piyasası Yasası yürürlüğe taslak olarak girerse, ithalat şirketinin doğal gazı BOTAŞ’ın anlaşmalı olduğu ülkelerden ithal etmesi durumunda ithal edilecek olan doğal gazın %50’si BOTAŞ’ın yükümlülüklerinden düşürülmelidir.
Doğal gaz piyasasında özelleştirme: devlet tekeli yerine özel sektör tekeli mi?
Doğal Gaz Piyasası Kanunu çerçevesinde, BOTAŞ’ın yeniden yapılandırılması ve özelleştirilmesi amaçlanıyor. Kanun uyarınca, sadece iletim BOTAŞ’ın tekeli altında olacak. Bu durum belirli doğal gaz şirketlerinin piyasanın hakim oyuncuları haline gelmesine neden olacak; ki bu durum da şu an doğal gaz piyasasına hakim olan özel sektör şirketlerinin tekelinin evrimleşmesine ve hedeflenen piyasa rekabetinin önünün tıkanmasına neden olabilir.
*Kaynak: http://www.mondaq.com/article.asp?articleid=320300
Linkinde yayınlanan Zuhal Uysal tarafından kaleme alınmış “Turkey: Turkish Energy Market Compliance: Lacunae In Turkish Natural Gas Law” başlıklı haberin TENVA tarafından yapılan çevirisidir.
